Một số cuốn sách của Phạm Quỳnh - Ảnh: THIÊN ĐIỂU
Mới đây, tại hội thảo Nghiên cứu định chế
Phạm Quỳnh - Ảnh: Tư liệu
Khi nghiên cứu du ký của
Nhà nghiên cứu Lê Nguyên Long - Ảnh: T.ĐIỂU
"Phải nhìn ông là một người phức tạp của thời kỳ ấy.
Ông đi theo xu hướng cải lương, bảo thủ, duy tâm, không đấu tranh được như những nhà cách mạng Phan Chu Trinh, Phan Bội Châu...
Ông lợi dụng các chính sách của thực dân Pháp để theo đuổi dự án dân tộc chủ nghĩa trên bình diện văn chương, ngôn ngữ chữ Quốc ngữ, xiển dương nền văn chương quốc học.
Tôi không hoàn toàn lật đổ Phạm Quỳnh, cũng không bảo ông là một nhà văn hóa lừng lẫy. Tôi muốn nhìn ông như ông là", Lê Nguyên Long nói.
Đọc sách tiền nhân Huỳnh Tịnh Của, Trương Vĩnh Ký, Vương Hồng SểnTrao đổi với Tuổi Trẻ về ý kiến trên, TS Đoàn Ánh Dương (Viện Văn học) cho biết lâu nay những nghiên cứu về Phạm Quỳnh đa số dựa trên góc nhìn giá trị luận, đóng góp hay hạn chế của nhân vật.
Còn Lê Nguyên Long nghiên cứu Phạm Quỳnh như một chủ thể thuộc địa, một trí thức dân tộc. Ông xem xét ứng xử của nhân vật đó trong tình thế thuộc địa ra sao.
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khi được hỏi về "sự chiêu tuyết quá đáng" cho Phạm Quỳnh nói "cũng có vẻ như thế".
Song theo ông Ân, điều chính yếu là hiện nhiều người "không đọc kỹ Phạm Quỳnh nhưng cứ hùa nhau phán".
Phạm Quỳnh vẫn yêu nước theo cách của ông
Ông Lê Nguyên Long chia sẻ, Phạm Quỳnh yêu nước theo cách riêng của ông. Chủ nghĩa dân tộc ở Phạm Quỳnh chính là một biểu hiện của lòng yêu nước.
Đồng quan điểm, Đoàn Ánh Dương nhận định Phạm Quỳnh lựa chọn văn hóa như là phương tiện để xử lý các vấn đề của đất nước bấy giờ.
Ông vừa học theo tri thức, mô hình của phương Tây vừa dùng sự học theo đó để chống lại sự cai trị đó.
Theo ông Dương, tình thế thuộc địa buộc phải lựa chọn như thế và đánh giá về Phạm Quỳnh cần độ lùi về thời gian.
Tiến sĩ Đoàn Ánh Dương - Ảnh: T.ĐIỂU
Trước đó, trong bài Phạm Quỳnh và quá trình tiếp nhận văn hóa phương Tây ở Việt Nam đầu thế kỷ 20, nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn viết:
"Đọc lại Phạm Quỳnh, chúng ta dễ có cảm tưởng trước người nước ngoài và văn hóa nước ngoài, ông chủ bút Nam Phong có phần học trò, quá đề cao và tôn sùng một chiều.
Song nếu nhớ lại rằng vào thời của Phạm Quỳnh, nền quốc văn mới - rộng hơn, cả nền văn hóa mới, những nếp sống mới - còn đang ở dạng sơ khai, thì chúng ta sẽ thông cảm với ông hơn".
Ông Nhàn ghi nhận Phạm Quỳnh đã tiếp nối sự nghiệp của những Trương Vĩnh Ký, Huỳnh Tịnh Của... mà xây nền đắp móng cho nền văn hóa mới.
Nhưng Phạm Quỳnh lại thực hiện dự án của mình trong vòng tay của kẻ cướp nước là "điều không thể chấp nhận với hầu hết các nhà trí thức thuộc thế hệ ông cũng như các thế hệ tiếp".
Liệu Phạm Quỳnh "sẽ chẳng bao giờ được cảm thông"?
Hay sẽ được "lịch sử đánh giá lại sau này" như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói với hai con gái của Phạm Quỳnh vào mùa thu năm 1945, được nhạc sĩ Phạm Tuyên kể lại: "Cụ Phạm là người của lịch sử, sẽ được lịch sử đánh giá lại sau này...".
"Tôi yêu nước tôi với tất cả tâm hồn tôi"
Trong hồi ký Chúng tôi đã sống như thế (NXB Tri Thức, 2013) của Nguyễn Ánh Tuyết (vợ nhạc sĩ Phạm Tuyên), tác giả đã trích dẫn nhiều tâm sự của Phạm Quỳnh - bố chồng bà:
"Là một người ái quốc Việt Nam, tôi yêu nước tôi với tất cả tâm hồn tôi, thế mà người ta buộc tội, bảo tôi là phản quốc, là cộng tác với kẻ xâm lược và phụng sự chúng!
Là một thân hữu chân thành của nước Pháp, một đằng khác, người Pháp trách cứ tôi che đậy một tinh thần quốc gia cực đoan, chống Pháp dưới một bề ngoài thân Pháp!".
Đọc Du ký Việt Nam để thấy rõ hơn Phạm Quỳnh
Link nội dung: https://doanhnghiepvaphattrien.com/pham-quynh-se-chang-bao-gio-duoc-cam-thong-a109004.html