Danh họa Dương Bích Liên và những chuyện chưa kể
Có một số chuyện về danh họa Dương Bích Liên mà đến nay, chuẩn bị kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông, mới được kể lại, khiến người nghe không khỏi ngậm ngùi.
Họa sĩ Đặng Thị Khuê giới thiệu ảnh chụp bức chân dung Dương Bích Liên do Nguyễn Sáng vẽ - Ảnh: T.ĐIỂU
Buổi trò chuyện nghệ thuật chủ đề "Họa sĩ
Tác phẩm Cô Mai của Dương Bích Liên
Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam còn nói thêm về phẩm chất đặc biệt của Dương Bích Liên: "Cái nhìn một chiều, thiên kiến của một thời đã ít nhiều tổn thương tâm hồn Dương Bích Liên.
Nhưng kỳ lạ thay, tâm hồn ông vẫn đẹp đẽ đến những giây phút cuối cùng, lành sạch đến cuối đời".
Tranh Dương Bích Liên hiện ở đâu?
TS Nguyễn Anh Minh, giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, cho biết hiện bảo tàng đang lưu giữ tám bức tranh của Dương Bích Liên, trong đó có bức Bác Hồ qua suối là bảo vật quốc gia, hay bức Mùa gặt ông vẽ năm 1954...
Bà Khuê thông tin bức Mùa gặt do một người bạn thân thiết của họa sĩ Dương Bích Liên là ông Thái Văn Hiếu tặng bảo tàng.
Còn bức Bác Hồ qua suối vẽ năm 1980 từ những ký họa trong thời gian ông Liên được ở gần Bác Hồ để sáng tác năm 1952.
Tình cảm của Dương Bích Liên với Bác rất lớn, nên 36 năm sau, trước khi mất ba ngày, ông còn kể lại cặn kẽ những kỷ niệm về Bác với người bạn vong niên tri kỷ Nguyễn Hào Hải.
Những ấn tượng và tình cảm sâu đậm ấy giúp Dương Bích Liên vẽ lên tác phẩm sơn mài rất đẹp về Bác và giành giải nhất ở Triển lãm toàn quốc năm 1980.
Bức Bác Hồ qua suối tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - Ảnh: T.ĐIỂU
Trong gia tài không nhiều tranh của Dương Bích Liên còn có một kiệt tác khác là bức Hào ông vẽ trong 12 ngày đêm Mỹ ném bom miền Bắc vào tháng 12-1972.
Tác phẩm chưa được đánh giá đúng ở thời điểm ra đời và có một số phận truân chuyên.
Tranh được chuyển nhượng qua nhiều người như nhà sưu tập Phạm Văn Bổng, nhà văn Tô Hoài, nhà văn Nguyên Hồng, ông Nguyễn Trường, ông Ngô Luân, ông Hà Thúc Cần (một Việt kiều tại Singapore) rồi trở lại Việt Nam năm 2002.
Theo bà Khuê, nay đến lúc phải tìm lại và định vị tác phẩm vì giá trị đỉnh cao về tư tưởng cũng như nghệ thuật của nó. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nên cố gắng đưa được bức tranh ấy về bảo tàng.
Bức Chiều vàng lại có một số phận ly kỳ khác và hiện không biết ở đâu.
Nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Hải Yến kể với Tuổi Trẻ, họa sĩ vẽ bức này năm 1960, ông Lâm "cà phê" sở hữu. Sau này, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam mượn để nhờ họa sĩ Dương Bích Liên chép lại một bức cho bảo tàng.
Họa sĩ Lương Xuân Đoàn kể chuyện buồn về Dương Bích Liên tại tọa đàm - Ảnh: T.ĐIỂU
Khi họa sĩ mang cả bản gốc và bản chép đến giao cho bảo tàng thì một số người ở bảo tàng nghiệm thu tranh có ý chê màu bức tranh chép sáng quá so với bức gốc (do chưa có màu thời gian) và nhờ họa sĩ mang về sửa thêm.
Dương Bích Liên mang cả hai bức về nhưng không bao giờ mang trở lại.
Bảo tàng sau đó phải nhờ họa sĩ Trần Hữu Chất chép lại từ một bức ảnh để trả cho ông Lâm.
Chuyện buồnTại tọa đàm, ông Lương Xuân Đoàn kể một câu chuyện buồn về "tình người" mà theo ông là "không thể không nhắc đến".
Chuyện rằng ít ngày sau khi Dương Bích Liên qua đời, chủ mới của căn phòng Dương Bích Liên từng ở đã bỏ bàn thờ, bài vị của ông ra ngoài đường.
Ông Đoàn nói đó là chuyện đau lòng mà thế hệ ông khó lý giải về sự phũ phàng trong ứng xử với một danh họa.
Bà Khuê cho biết chính bà khi đi ngang qua nhà Dương Bích Liên ở dốc Bà Triệu đã thấy bàn thờ và đôi giày nhà binh Dương Bích Liên đi trong nhiều năm bị bỏ ra ngoài đường.
Bà đã đạp xe quay lại Hội Mỹ thuật Việt Nam ở gần đó để nhờ người đến mang về trụ sở hội.
Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam Lương Xuân Đoàn cho biết bàn thờ và đôi giày của Dương Bích Liên hiện vẫn còn trong kho của hội.
Chân Dung Ánh Tuyết do Dương Bích Liên vẽ. Bà Ánh Tuyết từ Mỹ gửi video kể kỷ niệm với Dương Bích Liên
Vì sao Dương Bích Liên không tổ chức triển lãm?
Dương Bích Liên sinh ngày 17-7-1924 tại Hà Nội, mất ngày 12-12-1988.
Ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2000.
Ông là họa sĩ duy nhất trong bộ tứ Nguyễn Tư Nghiêm - Dương Bích Liên - Nguyễn Sáng - Bùi Xuân Phái không tổ chức triển lãm như đề nghị của Hội Mỹ thuật Việt Nam.
Bà Khuê cho biết hai lần bà đề nghị, nhưng ông đều im lặng hiền từ.
Bà Khuê đoán lý do có lẽ do ông sáng tác không nhiều và tranh ông tản mát trong sưu tập của bạn bè.
Nhiều người trong giới mỹ thuật cùng suy nghĩ này, nhưng lý do thật sự có lẽ chỉ mình ông biết.
Ngắm tranh Bác Hồ của các danh họa Trần Văn Cẩn, Dương Bích Liên, Lê Bá Đảng