Tháo gỡ bất cập chính sách để kinh tế tư nhân phát triển

Ngày 21/03 tại TP.HCM đã diễn ra hội thảo "Tháo gỡ bất cập chính sách để phát huy vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế Việt Nam”, do Báo nhân dân, đài truyền hình VTV và Hiệp hội doanh nghiệp thành phố Hồ Chí Minh (HUBA) cùng phối hợp tổ chức.

Tham dự có ông Thái Thanh Quý, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội; ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân dân, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cùng gần 300 doanh nghiệp.

Hội thảo nhằm cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò, tiềm năng và thách thức của khu vực kinh tế tư nhân, đồng thời làm rõ những bất cập về chính sách đang kìm hãm sự phát triển của khu vực này, đề xuất giải pháp tháo gỡ để kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực tăng trưởng quan trọng hàng đầu của đất nước, cũng như đóng góp ý kiến vào dự thảo nghị quyết sắp tới của Bộ Chính trị về kinh tế tư nhân.

TOÀN CẢNH KINH TẾ TƯ NHÂN SAU 40 NĂM ĐỔI MỚI

Phát biểu chỉ đạo hội thảo, ông Thái Thanh Quý, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, nêu rõ sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân đã có những bước phát triển mạnh mẽ, không chỉ về số lượng mà còn về chất lượng. Ngày càng khẳng định vai trò quan trọng, khu vực này đóng góp đáng kể vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

Ông Thái Thanh Quý, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, phát biểu tại hội nghị.

Hiện nay, Việt Nam có hơn 940 nghìn doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, tạo thành lực lượng nòng cốt trong việc tạo ra của cải vật chất, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, nâng cao thu nhập và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Kinh tế tư nhân cũng góp phần quan trọng trong công cuộc xóa đói giảm nghèo và bảo đảm ổn định xã hội.

Chia sẻ tại hội thảo, PGS, TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, đã đặc biệt nhấn mạnh vai trò then chốt của kinh tế tư nhân trong bối cảnh phát triển mới. Theo ông, trong cơ cấu kinh tế thị trường, kinh tế tư nhân không chỉ là lực lượng nền tảng, mà còn là yếu tố quyết định, đóng vai trò sáng tạo ra của cải vật chất và phát triển năng lực con người, bao gồm khoa học công nghệ và lực lượng sản xuất tiên tiến.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế và thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính-Tiền tệ Quốc gia, đã có những phân tích sâu về vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế Việt Nam. Theo ông, kinh tế tư nhân tại Việt Nam bao gồm ba thành phần chính: Doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp cá thể và kinh tế tập thể (hợp tác xã). Tại Đại hội Đảng VI năm 1986, kinh tế tư nhân chính thức được công nhận là một thành phần quan trọng trong nền kinh tế xã hội chủ nghĩa.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế và thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính-Tiền tệ Quốc gia.

Chuyên gia Cấn Văn Lực đặc biệt nhấn mạnh những số liệu đáng chú ý về sự phát triển của khu vực này. Ước tính đến cuối năm 2024, Việt Nam sẽ có 5,2 triệu hộ kinh doanh phi nông nghiệp. Trong đó, quy mô vốn kinh doanh bình quân của các hộ này đã tăng gấp 3 lần so với năm 2007, còn quy mô tài sản tăng gấp 2,8 lần. Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là có tới 3,1 triệu hộ kinh doanh hiện vẫn chưa đăng ký.

TS Cấn Văn Lực cho biết kinh tế tư nhân hiện đóng góp đến 85% tổng số việc làm trong nền kinh tế. Cụ thể, doanh nghiệp tư nhân thu hút khoảng 9,1 triệu lao động, trong khi các hộ kinh doanh tạo việc làm cho 9,1 triệu người, và hợp tác xã đóng góp 163 nghìn lao động. Những con số này cho thấy vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân trong việc tạo ra việc làm và thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững.

NHIỀU RÀO CẢN ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TƯ NHÂN

Tuy đóng góp ngày càng lớn, khu vực kinh tế tư nhân vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản, hạn chế khả năng phát triển bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh. Những khó khăn này đang cản trở sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của khu vực tư nhân trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng có nhiều biến động.

TS Cấn Văn Lực chỉ ra những tồn tại, bất cập chính của phát triển kinh tế tư nhân hiện nay:

Thứ nhất, kinh tế tư nhân chưa đạt nhiều mục tiêu, chỉ tiêu theo Nghị quyết 10/NQ-TW (2017) và Nghị quyết 45/2023/NQ-CP. Theo đó, nhiều doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh chưa “chịu lớn”; đóng góp trong GDP vẫn chỉ xoay quanh 50%, từ 47,2% năm 2005, hay 50% từ 2011.

Thứ hai, quy mô doanh nghiệp tư nhân còn nhỏ, năng lực cạnh tranh, chất lượng nguồn nhân lực, trình độ công nghệ, mức độ tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu còn nhiều hạn chế.

Theo TS Cấn Văn Lực, có 3 nguyên nhân khách quan dẫn đến những hạn chế này do ảnh hưởng của dịch bệnh, xung đột, cạnh tranh thương mại-công nghệ, dẫn đến gián đoạn chuỗi cung ứng. Tiếp theo là khó khăn đến từ sức ép cạnh tranh ngày càng lớn từ các tập đoàn đa quốc gia, doanh nghiệp bên ngoài; Các quy định, tiêu chuẩn khắt khe hơn về xanh hóa, bảo vệ môi trường, nguồn gốc xuất xứ...

Cùng với đó là 7 nguyên nhân chủ quan mà xuất phát chủ yếu từ tư duy, nhận thức của cơ quan quản lý còn chưa đúng, chưa chuẩn, sự hạn chế của môi trường đầu tư-kinh doanh và thiếu bình đẳng (giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước...).

8 KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP “ĐỘT PHÁ”

Đề giải quyết những bất cập trên, TS Cấn Văn Lực trình bày nhóm 8 giải pháp phải có sự phối hợp giữa ba bên là khu vực kinh tế tư nhân, Nhà nước và hộ kinh doanh.

Trong đó, doanh nghiệp tư nhân cần thay đổi tư duy và coi mình là động lực chính của tăng trưởng kinh tế. Phía Nhà nước cần hoàn thiện thể chế, tạo môi trường đầu tư thuận lợi, dễ dàng tiếp cận đất đai, tài chính và công nghệ, đồng thời giải phóng nguồn lực bị tắc nghẽn. Đối với hộ kinh doanh, cần thúc đẩy chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ. Doanh nghiệp cần đổi mới quản trị, minh bạch và tuân thủ đạo đức kinh doanh. Thêm vào đó, cần xây dựng hệ thống thông tin thống kê chuẩn hóa để phục vụ công tác quản lý và điều hành quốc gia.

Tham khảo những sáng kiến từ nền kinh tế Trung Quốc, quốc gia có điểm tương đồng về đường lối, TS Cấn Văn Lực cũng đã đưa ra những so sánh và sáng kiến mà Việt Nam có thể học hỏi.

Hiện nay, kinh tế tư nhân của Trung Quốc (bao gồm cả hộ kinh doanh) đóng góp khoảng 60% GDP và 50% ngân sách nhà nước. Trong khi đó, kinh tế tư nhân của Việt Nam mới đóng góp khoảng 50% GDP và 30% ngân sách nhà nước, cho thấy tiềm năng phát triển vẫn còn rất lớn.

Từ kinh nghiệm Trung Quốc, TS Cấn Văn Lực cho biết ông và nhóm nghiên cứu đã đưa ra 7 khác có thể lồng ghép vào một số giải pháp đột phá:

Thứ nhất, thay đổi tư duy. Trong đó, cần đề cao vai trò của kinh tế tư nhân là "động lực quan trọng nhất" trong tăng trưởng kinh tế và là lực lượng nòng cốt trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Thứ hai, cần hoàn thiện thể chế, nhất là cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Nên sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ xuống 15% – 17% thay vì 20% như hiện tại. Cần quyết liệt cắt giảm 30% thủ tục hành chính, chi phí kinh doanh và thời gian giải quyết công việc hành chính.

Thứ ba, cần phân loại doanh nghiệp để có chính sách quản lý phù hợp theo quy mô và tính chất hoạt động. Chính sách và cơ chế hỗ trợ phải khác nhau cho doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ, tránh áp dụng chung một khung quản lý cho tất cả.

Thứ tư, cần xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tư nhân, hỗ trợ doanh nghiệp dựa trên mức độ đóng góp thực tế cho ngân sách, việc làm và xã hội.

Thứ năm, cần tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng, đảm bảo doanh nghiệp tư nhân được thực hiện đầy đủ 3 quyền cơ bản: "quyền tài sản", "quyền tự do kinh doanh" trong những ngành nghề pháp luật không cấm và "quyền cạnh tranh bình đẳng".

Thứ sáu, cần khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ, miễn thuế thu nhập trong "3 – 5 năm đầu" để nuôi dưỡng nguồn thu. Đơn giản hóa thủ tục thành lập và hỗ trợ họ trong công tác kế toán, quản lý.

Thứ bảy, bản thân doanh nghiệp tư nhân cũng cần tuân thủ pháp luật, nâng cao chuẩn mực và đạo đức kinh doanh, điều này tạo dựng môi trường an sinh và tài chính ổn định.