Nhớ 'Huế cầm tay Sài Gòn Hà Nội'
Những ngày tháng 4 này, ký ức về những bài hát của nhạc sĩ Hoàng Vân thêm đậm khi bộ sưu tập tài liệu lưu trữ của nhạc sĩ Hoàng Vân được UNESCO ghi danh vào Danh mục Ký ức thế giới.
Ca sĩ Thanh Huyền (trái) và nhạc sĩ Hoàng Vân - Ảnh: GĐCC
Bộ sưu tập này được con gái nhạc sĩ, TS Lê Y Linh, lưu trữ và số hóa trên trang hoangvan.org với nhiều ngôn ngữ: Việt, Anh, Pháp. Ôm rộng đủ đề tài, thành thị hay nông thôn, người lớn hay tuổi thơ, nhạc Hoàng Vân có cả.
"Người mà anh yêu quý vô cùng"
"Trên đất mẹ nắng hồng như lụa, trải nghìn năm gắn bó hai miền. Như cành chung gốc lớn lên, như anh em của mẹ hiền Việt Nam… Huế cầm tay Sài Gòn, Hà Nội, bên dãy Trường Sơn ngời sáng tin yêu…".
Mấy câu ca của bài hát Hà Nội - Huế - Sài Gòn ra đời năm 1961, được phổ từ lời một bài thơ dài của Lê Nguyên, một người cháu họ gọi Hoàng Vân bằng chú, cũng lại từng là đồng đội ở
Hà Nội, Huế, Sài Gòn NSND Thanh Huyền
Có thể nói âm nhạc Hoàng Vân là đất phô diễn vẻ đẹp của những giọng ca hàng đầu âm nhạc miền Bắc những năm chiến tranh: Kim Oanh với Quảng Bình quê ta ơi; Tuyết Thanh với Nổi trống lên rừng núi ơi; Bích Liên với Chào anh giải phóng quân, chào mùa xuân đại thắng; Trần Khánh với Tôi là người thợ mỏ, Người chiến sĩ ấy; Mỹ Bình với Bài ca người giáo viên nhân dân…
Những đứa trẻ thế hệ tôi thuộc lòng những bài hát Mùa hoa phượng nở, Em yêu trường em hay bài hát trong bộ phim Em bé Hà Nội (1974).
Bìa đĩa hát Hà Nội - Huế - Sài Gòn
Những bài ca làm nên những giọng ca
Nghệ sĩ nhân dân Thanh Huyền năm nay đã 83 tuổi. Hầu như người yêu nhạc "đỏ" đều đã ít nhất vài lần nghe những bản thu vô cùng được yêu thích của bà. Việc đến với bài hát Hà Nội - Huế - Sài Gòn của Thanh Huyền cũng thật giản dị như các nghệ sĩ khi ấy, là nhiệm vụ được giao, trong số rất nhiều bài hát khác.
Bà Thanh Huyền nói rằng bà tập bài hát rất nhanh và cũng đã tìm cách chuốt giọng hát để bên cạnh những phần mềm mại mang âm hưởng dân ca là có một chất thép của tinh thần đấu tranh: "Sài Gòn vang lời ca bất khuất, của miền Nam đi trước về sau".
Ngày Sài Gòn cầm tay Hà Nội...ĐỌC NGAYBài hát mang dáng vóc trường ca, các phân đoạn nối tiếp đầy tính sử thi khi khắc họa tính biểu tượng của ba thành phố đại diện ba miền, nhưng tổng thể vẫn đem lại cảm xúc trữ tình khiến cho những ca từ nhiều triết lý trở nên mềm mại, óng ả, sang trọng, đặc trưng cho bút pháp Hoàng Vân.
Lần giở lại ghi chép và ghi âm từ cuộc phỏng vấn nhạc sĩ Hoàng Vân từ hơn 20 năm trước có những chi tiết thú vị.
Hoàng Vân kể sau thống nhất vài năm, ông Tư Trương (Trương Bỉnh Tòng - tác giả vở cải lương Cây sầu riêng trổ bông), phó giám đốc Sở VHTT TP.HCM, đến gặp Hoàng Vân và nói ông viết bài hát cho thanh niên: "Anh Vân, tôi làm chương trình ca nhạc, mấy đứa con gái nó săn lùng anh ghê quá, nó tranh nhau bài Hà Nội - Huế - Sài Gòn, anh có bài mới nào không?".
Hoàng Vân vốn dĩ được truyền tụng là nhạc sĩ của "địa phương ca, ngành ca", hễ viết về tỉnh nào hay ngành nào thì nơi đó phong trào lên ầm ầm, nên ông được đặt hàng liên tục.
Năm 1977, nhân lúc đi thực tế về ngành địa chất mỏ dầu khí ở Vũng Tàu, Hoàng Vân cho ra đời một bài hát "nhạc trẻ": Tình ca Vũng Tàu.
Bài hát cũng là tiết mục trình làng một giọng ca trẻ và ngay lập tức cô trở thành ngôi sao: Nhã Phương. Hoàng Vân kể: "Nhã Phương năm ấy mới 17 tuổi, mặc áo sơ mi đỏ, quần bò, vừa hát vừa kéo violon, đẹp lắm!".
Nhã Phương cũng thể hiện thành công những bài hát khác của Hoàng Vân, ngoài Hà Nội - Huế - Sài Gòn đã quen thuộc, còn có Hát về cây lúa hôm nay (1976), Tình yêu của đất và nước (1980)...
Tôi rất bất ngờ khi Hát về cây lúa hôm nay được viết ở Ô Môn, lúc đó thuộc tỉnh Hậu Giang. Hoàng Vân nhắc sự dụng công của ông khi viết: "Chiếc cầu tre chênh vênh nhỏ bé, không mang nổi người gánh thóc nặng.
Đường lớn đã mở đi tới tương lai, ngày mai đang bắt đầu từ ngày hôm nay". Cầu tre là thứ sẵn ở Đồng bằng sông Cửu Long và ông khéo léo gợi ý về một vụ mùa thu hoạch thắng lớn và cuộc "kiến thiết xây đắp giang sơn" tương lai.
Chính Hoàng Vân đã hiện thực hóa hành trình "Huế cầm tay Sài Gòn Hà Nội" của mình khi ông đi thực tế sau ngày thống nhất, viết nên những bài ca về cuộc sống mới, gắn kết con người chung sức xây dựng đất nước. Nửa thế kỷ từ ngày đất nước thống nhất, những âm điệu vẫn tỏa ra sự ấm áp của niềm vui sum họp.
Bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân được ghi danh Di sản tư liệu thế giới