Làm báo trong rừng

Mới nghe “làm báo trong rừng” chắc có người nghĩ đây là chuyện làm báo theo kiểu “rừng rú”. Không phải vậy. Đây là chuyện giữa rừng già đã tồn tại cả một ban biên tập và đầy đủ phóng viên, biên tập viên của một đài phát thanh đứng thứ hai trong cả nước hồi chiến tranh chống Mỹ. Đài phát thanh Giải phóng được thành lập ngày 1/2/1962 tại khu rừng Mã Đà thuộc chiến khu Đ và hoạt động bền bỉ cho tới ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Lớp biên tập viên, phóng viên chúng tôi trực tiếp hành nghề làm báo trong rừng từ tháng 5/1971, sau ngày Đài Giải phóng thành lập 9 năm. Có thể coi chúng tôi là lớp phóng viên “em út”, lớp cuối cùng của Đài Giải phóng.

Nhà thơ Thanh Thảo tại Duy Xuyên – Quảng Nam nơi nhà báo, nhà văn liệt sĩ Dương Thị Xuân Quý ngã xuống. Ảnh: Trần Tuấn

Nói về công việc hàng ngày của Đài Giải phóng trong rừng thì rất bài bản. Giờ nào việc ấy rất nghiêm túc. Buổi sáng sớm, anh em phóng viên chúng tôi đã dậy, ăn sáng qua loa, rồi uống trà. Trà ngày đó là trà củ măng, quản lý mua ở cửa khẩu về chia lại cho anh em nghiện trà. Thực ra hồi ấy đám phóng viên, biên tập viên ai cũng nghiện trà. Những bàn trà được “gầy lên” mỗi sáng trong rừng là một nét độc đáo của chiến khu ngày ấy. Anh em phóng viên uống xong tuần trà thì giám đốc Đài kêu lên họp. Mỗi sáng đều có họp giao ban nghiêm túc như vậy. Giám đốc hồi ấy là ông Hai Xuyên, nhưng ông Sáu Hà mới là người chịu trách nhiệm chuyên môn. Ông Sáu Hoàng Hà là người rất giỏi chuyên môn, lại có thâm niên trong nghề, nên cách góp ý của ông cho bài vở đám phóng viên chúng tôi rất được anh em tiếp thu.

Cuộc họp đề tài buổi sáng kết thúc, ai về lều người ấy, bắt đầu làm việc. Ai viết nhanh thì buổi trưa trước giờ ăn cơm đã có bài nộp cho ông Sáu Hà duyệt. Bài được duyệt sẽ được đánh tê-lê-tip ra Hà Nội để lên sóng.

Dạo đó bom B52, bom B57 thả thường xuyên xuống những khu rừng chiến khu. Chúng cũng thả hú họa thế thôi, chẳng trúng trật gì. Nhưng dù sao thì chúng tôi vẫn phải xuống ngủ dưới hầm cho an toàn. Chính ở dưới một căn hầm tránh bom như thế, tôi đã viết được bài thơ dài “Thử nói về hạnh phúc”. Năm 2025 này, bài thơ ấy đã có tuổi thọ 53 năm.

Căn hầm tôi viết bài thơ dài đó là căn hầm của ông Điển, một “giáo viên cắm…rừng”. Căn hầm thật chắc chắn, chủ nhân của nó quê Thanh Hóa, nên rất chỉn chu.

Làm báo ở Đài Giải phóng, chúng tôi có một nhóm anh em thân thiết, gồm Lê Điệp, Vũ Ân Thy và tôi từ Hà Nội vô, Kha Lương Ngãi và chị Tuyết Nga từ Sài Gòn lên, mỗi người ở một tiểu ban, nhưng trong rừng thì nhà cửa gần nhau, cùng là phóng viên, nên rất thân thiết. Nói thêm về chị Tuyết Nga. Chị là em ruột chị Tố Nga, người những năm gần đây đã nổi tiếng thế giới về một vụ kiện lừng lẫy, kiện những công ty và Chính phủ Mỹ sản xuất và rải chất độc da cam trên toàn miền Nam ngày chiến tranh, gây biết bao thảm họa cho cả hai phía tham gia chiến tranh và dân thường.

Phòng thu-phát tin, ảnh của Thông tấn xã Giải phóng tại chiến khu Dương Minh Châu (Tây Ninh). Ảnh TL/TTXGP

Chị Tuyết Nga là phát thanh viên đầu tiên của đài Giải phóng, năm 1962, sau đó chị về hoạt động bí mật trong nội thành Sài Gòn, rồi bị lộ phải ra lại chiến khu, về làm phóng viên tiểu ban Phụ nữ của Đài Giải Phóng.

Làm việc ở Đài Giải phóng, lại nhớ thủ trưởng là ông Hai Xuyên, Giám đốc Đài. Ông này lành hiền lắm. Có lần, Đài tổ chức học chính trị nghị quyết gì đó, đám biên tập viên phóng viên chúng tôi được học riêng, do đích thân ông Hai Xuyên giảng bài. Chúng tôi mắc võng ở một khoảng rừng, quần tụ xung quanh giảng viên. Ông Hai Xuyên cũng mắc võng, nhưng ông ngồi giảng bài, còn chúng tôi…nằm để nghe. Ông chả có ý kiến gì về chuyện nằm ngồi, cứ thế chậm rãi truyền đạt nghị quyết. Còn chúng tôi, nằm một lúc thì bắt đầu… ngủ. Ở rừng, nằm võng nghe giảng nghị quyết mà không ngủ có họa là Thánh! Chúng tôi ngủ say quá. Có anh bắt đầu nói…mớ, có anh ngáy rất to. Đến nỗi, hiền như ông Hai Xuyên mà phải ý kiến: “Các đồng chí ngủ đừng…ngáy to quá thế! Tôi đang giảng nghị quyết mà!”.

Dễ thương thật đấy, thủ trưởng Hai Xuyên!

Dù chỉ “Làm báo trong rừng” trong một khoảng thời gian, nhưng với tôi là những kỷ niệm rất khó quên. Tôi bắt đầu thực sự trưởng thành từ đó. Sau khi đi chiến trường Mỹ Tho về lại chiến khu, tôi đã trở thành một nhà thơ và một nhà báo không đến nỗi nào...