Bỏ đói khối u: Ai chết trước?

Đến nay, chiến lược dinh dưỡng phòng ung thư chắc nhất vẫn là đĩa ăn đa sắc: rau, đậu, hạt, ngũ cốc nguyên cám, ít thịt chế biến - Ảnh minh họa

Ý tưởng cắt carbohydrate xuống mức tối thiểu để hạ đường huyết, giảm insulin và làm "đói" khối u nghe rất hợp lý. Thử nghiệm trên chuột cho thấy khối u chậm phát triển, thậm chí nhạy hơn với hóa trị. Song các nghiên cứu dài hạn ở người lại kể câu chuyện khác: nguồn protein và chất béo thay thế tinh bột mới quyết định ai an toàn, ai gánh rủi ro ung thư cao hơn.

Lý thuyết cuốn hút

Năm 1920, Otto Warburg phát hiện tế bào ung thư tiêu thụ glucose ào ạt dù vẫn có oxy - hiện tượng nay mang tên ông.

Từ đó nảy ra chiến lược dinh dưỡng: hạ đường xuống ≤ 50g/ngày, ép gan sinh thể ketone để nuôi tế bào lành, còn khối u - giả thiết là "nghiện" đường - sẽ lâm vào khủng hoảng năng lượng. Đồng thời, insulin và IGF-1, hai hormone kích thích tăng sinh, giảm mạnh.

Trong các thí nghiệm trên chuột và dòng tế bào, chế độ ăn giảm tinh bột, đặc biệt là chế độ ketogenic (KD), giúp một số khối u ở não, vú và phổi lớn chậm hơn và trở nên "dễ bị" thuốc hóa trị hơn. Cơ bản là KD làm tắt bớt công tắc tăng trưởng tế bào (đường PI3K-AKT-mTOR).

Nhưng không phải loại ung thư nào cũng chịu thua. Với ung thư hắc tố mang đột biến BRAF V600E, chất ketone acetoacetate lại kích hoạt đường tín hiệu khác (MEK-ERK) khiến khối u phình to.

Tế bào ung thư cổ tử cung HeLa có nhiều enzym "đốt" ketone, nên vẫn phát triển mạnh dưới KD, trong khi dòng ung thư tụy PANC-1 thiếu các enzym này bị "đói" và co lại.

Nói cách khác, hiệu quả "bỏ đói" khối u không chỉ phụ thuộc lượng tinh bột chúng ta cắt giảm, mà còn tùy bộ gene và khả năng thích nghi về năng lượng của từng loại ung thư.

Thực tế nghiệt ngã

Các thử nghiệm ngẫu nhiên ở bệnh nhân và nghiên cứu theo dõi hàng trăm nghìn người trong hơn một thập kỷ cho thấy: kết quả của việc cắt giảm đường phụ thuộc nhiều vào việc bạn thay thế năng lượng từ đường bằng gì.

Các chế độ ăn có cùng mức độ "giảm đường" (điểm LCD score) nhưng khác nguồn protein và chất béo - động vật hay thực vật - mang lại hệ quả hoàn toàn khác biệt.

Low-carb "đậm mùi thịt" - thực đơn nhiều thịt đỏ, thịt chế biến, bơ sữa, gần như bỏ hạt nguyên cám và đậu - gây ra những hệ quả đáng lo ngại:

Ung thư gan: tăng 11% cho mỗi bậc LCD cao hơn ung thư đại trực tràng: tăng 27% ở nhóm ăn ít đường nhiều thịt nhất tử vong do ung thư: tăng 16% so với người ăn nhiều đường.

Vì sao lại xấu? Khẩu phần này thiếu chất xơ nuôi vi khuẩn tạo butyrate bảo vệ ruột, nhưng lại thừa sắt heme, nitrosamine và sản phẩm "rán cháy" (glycat), tất cả cùng thúc đẩy stress oxy hóa và viêm mạn tính.

Ngược lại, low-carb "xanh lá" - thực đơn bỏ cơm, mì nhưng thay bằng bơ, hạt, đậu, dầu ô liu, rau củ không tinh bột - cho kết quả tích cực:

Ung thư gan: giảm 17% nguy cơ ung thư đại trực tràng: không tăng tử vong do ung thư: không tăng.

Lợi ích có thể đến từ chất béo chưa bão hòa và polyphenol chống viêm. Thêm vào đó, chất xơ, phytosterol và flavonoid tiếp tục "nuôi" hệ vi sinh khỏe, giúp đường ruột ổn định pH và cơ thể nhạy insulin hơn.

Tóm lại, không phải tỉ lệ đạm-béo-đường là yếu tố quyết định, mà là bạn lấy đạm và béo từ đâu. Low-carb kiểu nhiều thịt mỡ tăng gánh nặng ung thư; low-carb giàu thực vật thì an toàn hơn, đôi khi còn có lợi.

Hiệu ứng Warburg hé lộ một khe hở chuyển hóa của ung thư, nhưng hành trình dịch hóa lý thuyết thành khuyến nghị dinh dưỡng đại trà vẫn gập ghềnh. Cắt tinh bột tưởng như khóa vòi "xăng" của ung thư, nhưng kết quả trên người cho thấy ý tưởng này không "màu hồng" như trên lý thuyết.

Thông điệp rõ ràng: Không phải ít hay nhiều đường, mà là bạn thay đường bằng thứ gì. Đến nay, chiến lược dinh dưỡng phòng ung thư chắc nhất vẫn là đĩa ăn đa sắc: rau, đậu, hạt, ngũ cốc nguyên cám, ít thịt chế biến. Bỏ đói sai cách, khối u chưa chắc gục - nhưng cơ thể bạn có thể là kẻ "chết trước".

Chế độ ăn kiềm có chữa được ung thư?

Ngày càng nhiều người lan truyền quan niệm rằng uống nước chanh hay muối kiềm có thể "kiềm hóa cơ thể" để chống ung thư. Nhưng điều đó có đúng không?