Nhịn ăn giảm cân coi chừng mắc bệnh chán ăn tâm thần
Nhịn ăn, giảm béo đã khiến nhiều thiếu niên mắc bệnh chán ăn tâm thần. Người chán ăn tâm thần không chỉ có tiền sử cố gắng tự sát mà còn có thể gây tử vong đột ngột do rối loạn nhịp tim, mất cân bằng điện giải trong cơ thể…
Người bệnh ám ảnh đến hoang tưởng vì hình thể
Tỉ lệ mắc chứng chán ăn tâm thần suốt đời chiếm khoảng 0,6% ở dân số trưởng thành, số mắc ở nữ giới gấp ba lần nam giới. Căn bệnh này thường bắt đầu ở tuổi vị thành niên, thường là khi bắt đầu dậy thì, hình dạng cơ thể thay đổi.
Nhịn ăn, sụt 31kg, trẻ 12 tuổi mắc chán ăn tâm thần
Khoa dinh dưỡng tiết chế ở một bệnh viện vừa ghi nhận thiếu niên V. cao 1,56m, cân nặng còn 31kg, chỉ số BMI 12,7, suy dinh dưỡng rất nặng. Theo chia sẻ của người nhà, V. mặc cảm ngoại hình ở tuổi dậy thì và áp lực không đáp ứng được hạng cân thi đấu võ thuật. Em muốn giảm cân nhanh, mỗi ngày chỉ ăn một bữa với lượng rất ít, thậm chí nhiều lần ăn xong tự gây nôn.
BS Đào Thị Yến Thủy, trưởng khoa dinh dưỡng tiết chế cho biết khối mỡ, cơ của V. suy giảm nghiêm trọng, lớp mỡ dưới da hầu như không còn. Không chỉ thế, V. còn mất kinh nguyệt, suy giảm miễn dịch, thiếu máu, thiếu sắt, vitamin D, canxi, kẽm và một số chỉ số bạch cầu, đạm thấp.
V. được chẩn đoán
Tư vấn cho thanh thiếu niên về chứng chán ăn - Ảnh: BVCC
85% gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên
ThS Vũ Thị Mỹ Hạnh, khoa sức khỏe vị thành niên Bệnh viện Nhi trung ương cho biết nguyên nhân chính xác của chán ăn tâm thần vẫn chưa được biết rõ, có thể đây là sự kết hợp của các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường.
Những yếu tố chính gây ra bệnh chán ăn tâm thần đó là xu hướng xã hội ưa chuộng thân hình mảnh mai hay trẻ bị trêu hoặc bị bắt nạt về cân nặng; tiền sử gia đình về cân nặng, bệnh lý; các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm hoặc lạm dụng chất gây nghiện.
Hầu hết trẻ chán ăn tâm thần là trẻ gái nhưng hiện nay ngày càng có nhiều trẻ trai mắc bệnh lý này. Trước đây bệnh thường xuất hiện ở các gia đình trung lưu và thượng lưu nhưng hiện nay được ghi nhận ở tất cả các nhóm kinh tế xã hội cũng như nhiều nhóm dân tộc và chủng tộc khác nhau.
Trẻ em mắc chứng chán ăn thường xuất thân từ những gia đình cha mẹ có tính cách cứng nhắc, hay chỉ trích. Những cha mẹ có xu hướng xâm phạm không gian riêng, bao bọc quá mức trong khi trẻ còn phụ thuộc và chưa trưởng thành về mặt cảm xúc. Trẻ có thể mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn trầm cảm.
20-25% người bệnh có tiền sử cố gắng tự sát
Các chuyên gia y tế cho biết người mắc chứng chán ăn tâm thần thường kèm theo các dấu hiệu về thể chất như: giảm cân quá mức; ngoại hình mỏng manh, thon gọn quá mức; mệt mỏi; mất ngủ; chóng mặt hoặc ngất xỉu; móng tay đổi màu xanh; tóc mỏng, dễ gãy hoặc rụng; lông tơ mềm phủ khắp cơ thể; mất kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt; táo bón và đau bụng; da khô hoặc hơi vàng; không chịu được lạnh; nhịp tim tăng hoặc giảm bất thường; huyết áp thấp; mất nước; sưng cánh tay hoặc chân; răng bị mài mòn…
Ở mức nghiêm trọng nhất, chán ăn tâm thần còn có thể gây tử vong đột ngột do rối loạn nhịp tim, mất cân bằng điện giải trong cơ thể…
Ngoài các biến chứng về thể chất, theo BS Sơn Tùng, những người mắc chứng chán ăn thường mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác, bao gồm: trầm cảm, lo âu và các rối loạn cảm xúc khác, rối loạn giấc ngủ; rối loạn nhân cách; rối loạn ám ảnh cưỡng chế; lạm dụng rượu và chất gây nghiện; hành vi tự hủy hoại, ý tưởng và hành vi tự sát…
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có khoảng 22% người bệnh chán ăn tâm thần có tiền sử ít nhất một lần từng tự gây tổn thương bản thân bằng các hình thức như tự cắt, cứa vào da hoặc gây phỏng bằng thuốc lá... Khoảng 20-25% người bệnh mắc chán ăn tâm thần có tiền sử cố gắng tự sát.
Lưu ý 2 loại chán ăn tâm thần
ThS.BS Vũ Sơn Tùng - phó trưởng phòng điều trị rối loạn tâm thần cảm xúc Viện sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai - cho biết chán ăn tâm thần là rối loạn ăn uống do hạn chế năng lượng nạp vào so với nhu cầu. Bệnh nhân sẽ có cảm giác sợ hãi về việc tăng cân, thậm chí không thể nhận ra mức độ nghiêm trọng khi trọng lượng cơ thể giảm thấp đáng kể.
Có hai loại chán ăn tâm thần. Một là hạn chế ăn uống, người bệnh hạn chế lượng thức ăn nạp vào bằng cách ăn càng ít càng tốt. Hai là ăn và đào thải, người bệnh ăn thức ăn nhưng sau đó bị nôn hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng để tống thức ăn ra ngoài.
85% bệnh nhân ở độ tuổi 13 đến 18 là giai đoạn có nhu cầu làm đẹp. Tuổi khởi phát rối loạn trung bình là 18. Tuy nhiên tỉ lệ người mắc bệnh <15 tuổi ngày càng tăng. Bệnh nhân lớn tuổi hoặc <11 tuổi tại thời điểm khởi phát rối loạn có tiên lượng tồi tệ hơn.
Tỉ lệ người mắc bệnh dưới 15 tuổi ngày càng tăng.
Cách nhận biết triệu chứng chán ăn tâm thần ở trẻ em
Gầy sút cân nhiều: trên 15% trọng lượng cơ thể. Sợ bị béo phì, ngay cả khi cân nặng của trẻ nhẹ hơn so với tiêu chuẩn. Từ chối những thực phẩm giàu năng lượng như thịt, mỡ, trứng, cá…
Phủ nhận cảm giác đói để giảm số lượng đồ ăn: luôn nói đã no hoặc ăn nhanh no… Hoạt động thể lực nhiều để tăng tốc độ giảm cân. Trở nên khép kín, cáu kỉnh, thất thường hoặc chán.
Phát hiện cơ sở của chứng chán ăn tâm thần