Hà Nội đã hạ quyết tâm hồi sinh hết thảy bốn dòng sông lịch sử - Tô Lịch, Lừ, Kim Ngưu, Sét - để Thủ đô xanh sạch hơn.
Tô Lịch như "anh cả", đang thay da dổi thịt từng ngày, đóng vai trò mô hình dẫn dắt. Nhưng hành trình của sông Lừ lại chưa được như thế.
Hình ảnh thường thấy ở Tô Lịch khoảng vài tuần qua. Ảnh: Báo Nhân dân
Sông Tô Lịch đang thành "hình mẫu"
Năm 2019, Hà Nội chính thức triển khai Dự án Hệ thống xử lý nước thải Yên Xá, vốn chủ yếu từ nguồn Nhật Bản (hơn 84%), do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp Hà Nội làm chủ đầu tư. Tổng mức đầu tư khi đó dự kiến 16.290 tỷ/đồng (theo Hà Nội mới hôm 19/8/2025, tổng mức đầu tư của dự án sau điều chỉnh của HĐND TP Hà Nội là 11.196 tỷ đồng, giảm gần 5.100 tỷ đồng so với dự kiến ban đầu).
Đại dự án được thiết kế gồm 4 gói thầu chính. Gói thầu số 1 là xây dựng Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá tại huyện Thanh Trì. Liên danh JFE-TSK (Nhật Bản) đảm nhận. Ngày 19/8 vừa qua, dự án đã khánh thành, công suất xử lý lên đến 270.000 m³/ngày đêm, khi cần có thể tăng công suất xử lý hơn nữa.
Cùng với đó là Gói thầu số 2 là xây dựng hệ thống cống bao cho sông Tô Lịch và cống chính, cũng đã về đích, do công ty Tekken (Nhật Bản) thi công. Theo Báo Lao Động, gói thầu này dùng công nghệ khoan kích ngầm, hệ thống cống ngầm sâu 6-19m, đường kính 600-2.200mm, thu gom toàn bộ 245 cửa xả dọc Tô Lịch và dẫn về Yên Xá.
Kết quả là chặt đứt mọi dòng nước thải đen xả trực tiếp vào sông Tô Lịch. Nước từ Hồ Tây (một giải pháp đồng bộ khác song hành với dự án này) bổ cập vào và không còn bị đen trở lại nữa.
Sông Tô Lịch vị trí phía sau (hạ lưu) đập dâng Thanh Liệt, chênh lệch khoảng 0,5m so với phía trên đập. Ảnh: Dân Việt.
Chưa hết, từ hôm qua 20/9, nước sau xử lý từ nhà máy xả vào Tô Lịch. Hai nguồn nước này được giữ lại ở đập dâng Thanh Liệt (gần Cầu Quang) lên mức 3,5m. Hiện tại, chỉ còn chờ thi công xong cống hộp bê tông 2,5m x 2,5m dài 1,7km dẫn nước sau xử lý từ nhà máy Yên Xá về Tô Lịch là dòng sông sẽ đêm ngày có nước đều đặn.
Nhưng hai gói thầu còn lại của đại dự án đang "ì ạch"
Sông Lừ dài khoảng 8km, "thượng nguồn" ngày nay nằm ở khu vực gần hồ Xã Đàn (quận Đống Đa cũ), "chui" qua gầm đường Trường Chinh, đi qua một phần quận Thanh Xuân (cũ), rồi tiếp hợp với Tô Lịch ở đoạn ngay phía trên cầu Dậu (khu vực Linh Đàm, địa phận quận Hoàng Mai cũ).
Vị trí sông Lừ hợp lưu với sông Tô Lịch. Ảnh: Google Maps.
Gói thầu số 3 của đại dự án hơn 16 nghìn tỷ chính là xây dựng hệ thống cống bao cho sông Lừ với 34 giếng thu gom nước thải. Giá trúng thầu gói này là hơn 637,9 tỷ đồng, thuộc Liên danh Công ty CP đầu tư xây lắp Khánh An (trước là An Xuân Thịnh) và Công ty CP sông Đà 9 thi công từ tháng 2/2020.
Tuy nhiên, vì tiến độ chỉ đạt khoảng 10%, theo Báo Lao Động, cuối năm 2024, Ban QLDA chấm dứt hợp đồng, chuyển sang đấu thầu mới, gia hạn đến 2027. Theo phản ánh của Báo An ninh Thủ đô hồi tháng 6/2025, hiện dự án còn dang dở.
Gói thầu số 4 là xây dựng hệ thống cống cho khu vực Hà Đông và một số khu đô thị mới. Tổng chiều dài dự án thuộc gói này là 11.160m với 71 giếng lớn gom nước thải để dẫn về Nhà máy Yên Xá. Giá trúng thầu 834,1 tỷ đồng, thuộc Liên danh Khánh An - Sông Đà 9 đảm nhận.
Theo Báo Nhân Dân hồi cuối năm 2024, dự án khi đó thi công chậm chạp, tiến độ cũng chỉ đạt 22%, nhiều điểm công trường vắng bóng công nhân, gây ùn tắc và bức xúc cho người dân tham gia giao thông. Chủ đầu tư khi đó đã gửi JICA đề nghị chấm dứt để chuyển nhà thầu mới. Gói thầu này cũng quyết tâm về đích trong năm 2027.
* Nguồn tham khảo: An ninh Thủ đô, Báo Nhân Dân, Báo Lao Động, Báo Tuổi Trẻ