Albert Einstein không nói những câu này

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh nói về 2 cuốn sách của Einstein đã được dịch và xuất bản tại Việt Nam - Ảnh: Kim Thoa

Trong thời đại thông tin bùng nổ, những câu trích dẫn mạo danh Albert Einstein được chia sẻ khắp nơi trên mạng Internet. 

Trong buổi tọa đàm về Einstein và hành trình tư tưởng ngày 26-9 tại Viện Giáo dục Ired (TP.HCM), tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh, học giả hàng đầu về Einstein tại Việt Nam, đã có những phản hồi "kiểm chứng thông tin" trực tiếp, bác bỏ những tin tức sai lệch phổ biến về Einstein vẫn được nhiều người tưởng là thật.

Những lời Einstein chưa từng nói

"Einstein ca ngợi Phật giáo là tôn giáo tương lai" có lẽ là ngộ nhận được chia sẻ nhiều nhất trên mạng. Khi một khán giả đọc hai câu nói nổi tiếng được gán cho Einstein về Phật giáo, tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh đã đưa ra câu trả lời dứt khoát: "Không phải của Einstein".

Hai câu nói được một khán giả dẫn lại, cho biết chúng được lan truyền rộng rãi trên mạng và gán cho nhà bác học Einstein. Câu thứ nhất là: "Nếu có một tôn giáo nào đương đầu với các nhu cầu của khoa học hiện đại thì đó là Phật giáo. Phật giáo không cần xét lại quan điểm của mình để cập nhật hóa với những khám phá mới của khoa học. Phật giáo không cần phải từ bỏ quan điểm của mình để xu hướng theo khoa học, vì Phật giáo bao hàm cả khoa học cũng như vượt qua khoa học".

Và câu thứ hai: "Tôn giáo của tương lai sẽ là một tôn giáo toàn cầu, vượt lên trên mọi thần linh, giáo điều và thần học. Tôn giáo ấy phải bao quát cả phương diện tự nhiên lẫn siêu nhiên, đặt trên căn bản của ý thức đạo lý, phát xuất từ kinh nghiệm tổng thể gồm mọi lĩnh vực trên trong cái nhất thể đầy đủ ý nghĩa. Phật giáo sẽ đáp ứng được các điều kiện đó".

Ông Xanh giải thích những câu này không hề có trong các tác phẩm uy tín, kể cả cuốn "Einstein, mặt nhân bản". Chúng xuất phát từ sự diễn giải sai của một số người, lan truyền qua nhiều năm rồi được chấp nhận như sự thật. Thậm chí theo ông Xanh biết, những câu nói giả mạo này đã được khắc lên bảng gỗ, đặt trang trọng trong một ngôi chùa ở Bảo Lộc (Lâm Đồng) bên cạnh hình Einstein.

Ngoài ra, câu nói "Trí tưởng tượng quan trọng hơn tri thức" của Einstein thường bị hiểu sai. Theo tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh, trí tưởng tượng của Einstein không phải là thứ phát sinh từ chân không, mà được xây dựng dựa trên nền tảng văn hóa phong phú và quá trình học hỏi liên tục.

Từ thời trẻ, Einstein đã dành nhiều thời gian và công sức để nghiên cứu không ngừng, đọc kỹ các tác phẩm đa dạng, từ triết học đến khoa học. Nhờ vậy trí tưởng tượng của ông là sự kết tinh của kiến thức sâu rộng và sự sáng tạo tinh tế, không chỉ đơn thuần là tưởng tượng thoát ly thực tế.

Nói cách khác, trí tưởng tượng của Einstein là kết quả của một quá trình học tập nghiêm túc và nền tảng văn hóa vững chắc, chứ không phải sự tưởng tượng vô căn cứ hay hư ảo.

(Từ trái qua) Dịch giả Đỗ Thị Thu Trà, tiến sĩ Nguyễn Xuân Xanh trong buổi tọa đàm về Hành trình tư tưởng của Einstein ngày 26-9 tại TPHCM - Ảnh: KIM THOA

Sự thật về Mileva Marić

Chủ đề gây tranh cãi khác là vai trò của bà Mileva Marić, người vợ đầu của Einstein, sau khi cuốn sách có tựa đề "Madame Einstein" của tác giả Marie Benedict (còn gọi là "The Other Einstein" xuất bản năm 2016 tại Mỹ và 2018 tại Pháp) cho rằng bà Mileva có đóng góp lớn trong các công trình khoa học của Einstein, nhưng đã không được công nhận xứng đáng. Tác phẩm này cáo buộc rằng Einstein chưa bao giờ nói ra rằng tất cả những phát minh của mình là có công của vợ.

Về vấn đề này, tiến sĩ Xanh đưa ra góc nhìn đa chiều dựa trên bằng chứng lịch sử. Ông thừa nhận khi còn yêu nhau, Einstein có thể coi công trình của mình cũng là của vợ, thể hiện qua những lá thư tình.

Tuy nhiên các nghiên cứu nghiêm túc sau này chỉ ra bà Mileva thi rớt nhiều lần, để chứng minh rằng việc cho rằng những công trình của Einstein là của bà là điều cần phải "xét lại". Dựa trên quá trình học, thảo luận và làm việc của Einstein, không thể nói công trình đó là của người khác.

Ông Xanh cũng nói các quan điểm chủ lưu của giới học thuật hiện nay không còn cho rằng bà Mileva Marić là đồng tác giả các công trình khoa học của Einstein nữa.

Để có thêm lập luận bác bỏ những thông tin cho rằng Einstein vô trách nhiệm, tiến sĩ Xanh cho biết nhà bác học đã dành toàn bộ tiền thưởng Nobel cho bà Mileva nuôi con, một thỏa thuận được thực hiện nghiêm túc. Einstein đã khéo léo thực hiện điều đó để đảm bảo số tiền được giải ngân theo đúng nguyện vọng của ông.

Những ngộ nhận phổ biến về làm trắng răng

Nha khoa thẩm mỹ, đặc biệt là làm trắng răng, ngày càng phổ biến trong những năm gần đây, song cũng kéo theo không ít ngộ nhận không đáng có.