Kiến trúc lại không gian phát triển
Dự thảo Báo cáo Chính trị tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 cho biết, TPHCM hợp nhất với tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu là bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử phát triển đô thị Việt Nam. Từ đó mở ra cơ hội mở rộng thị trường, tăng sức hút đầu tư, kết nối hạ tầng, kết nối chuỗi sản xuất và nâng tầm vị thế quốc tế, tiếp cận nguồn tài chính, công nghệ tiên tiến.
Cùng với đó, TPHCM sau hợp nhất đã tạo nên một thực thể hành chính - kinh tế đặc biệt, bổ sung cho nhau khá hoàn chỉnh, tái cấu trúc không gian phát triển theo tư duy “một trung tâm, ba vùng, một đặc khu”, tối ưu hóa chia sẻ lợi thế so sánh của từng khu vực hội tụ các điều kiện để trở thành siêu đô thị đa trung tâm phát triển theo ba hành lang, với năm trụ cột (trung tâm công nghiệp, logistics; trung tâm tài chính quốc tế; du lịch và công nghiệp văn hóa; trung tâm giáo dục - y tế - khoa học công nghệ).
Khu vực phía Đông trung tâm TPHCM thay đổi diện mạo từ khi tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) hoàn thành và khai thác thương mại. Ảnh: Phạm Nguyễn
Tuy nhiên, dự thảo báo cáo chính trị cũng nhìn nhận Thành phố vẫn đối mặt với nhiều khó khăn do kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ.
Trong nhiệm kỳ tới, TPHCM sẽ kiến trúc lại không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - siêu kết nối, hướng tới hệ thống hạ tầng đồng bộ, văn minh, hiện đại.
Theo đó, Thành phố sẽ đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, khai thác hiệu quả giá trị đất đai để tái đầu tư hạ tầng. Đầu tư công tiếp tục giữ vai trò chủ đạo, dẫn dắt, tạo đột phá thu hút vốn tư nhân, FDI và hợp tác công - tư (PPP).
Các trục động lực phát triển sẽ được tập trung đầu tư, gồm: Trục Đông Tây kéo dài từ cụm cảng Cái Mép - Thị Vải, trục công nghệ cao phía Đông (Thủ Đức - Dĩ An - Tân Uyên), Trục thương mại liên quốc gia nối sân bay, cảng biển với hàng lang logistics nội địa và phụ trợ), các cực tăng trưởng Trung tâm Tài chính, cực đổi mới sáng tạo phía Đông, cực phát triển logistics Tây Bắc.
Phát triển mạng lưới giao thông tích hợp
TPHCM xác định sẽ ưu tiên phát triển mạng lưới giao thông tích hợp và thông minh, góp phần kết nối vùng - liên vùng: hệ thống đường sắt đô thị, đường sắt chuyên dùng liên vùng, các tuyến cao tốc kết nối các trung tâm đô thị - công nghiệp - cảng biển - cảng hàng không - trung tâm tài chính.
Cùng với đó, Thành phố đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng, nâng cấp mở rộng, đưa vào khai thác các tuyến giao thông huyết mạch: đường Vành đai 2, Vành đai 3, Vành đai 4, các cao tốc TPHCM - Bến Lức - Long Thành; TPHCM - Mộc Bài ; TPHCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành; Long Thành - Hồ Tràm.
Hành khách trải nghiệm trên tàu metro số 1 TPHCM. Ảnh: Phạm Nguyễn
Song song đó, hình thành trục giao thông đường sắt vận chuyển hàng hóa kết nối cảng Cái Mép - Thị Vải với vùng công nghiệp Bình Dương giảm ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường. Đầu tư hệ thống đường ven biển, xây dựng, phát triển hệ thống giao thông thủy đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hóa, hành khách và du lịch.
TPHCM sẽ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về quy hoạch; đầu tư xây dựng hoàn chỉnh Khu đô thị mới Thủ thiêm trước năm 2030; khởi công giai đoạn 2 Khu đô thị Phú Mỹ Hưng, đẩy nhanh tiến độ Khu đô thị biển Cần Giờ; triển khai các dự án nâng cấp đô thị Vũng Tàu, Hồ Tràm và Phú Mỹ. Phát triển chuỗi đô thị thông minh kết nối trung tâm TPHCM - Dĩ An - Thuận An - Thủ Dầu Một - Bến Cát - Phú Mỹ, các khu đô thị mới xung quanh các điểm giao thông kết nối vành đai, cao tốc.
Theo định hướng quy hoạch mới, TPHCM sẽ tập trung đầu tư khu vực hành lang ven biển trở thành vùng phát triển tích hợp đa chức năng gồm cảng biển, công nghiệp, đô thị, du lịch và bảo tồn sinh thái. Thành phố đặt mục tiêu phát triển hài hòa giữa nông thôn và đô thị theo hướng “làng trong phố, phố trong làng”, gắn với quan điểm “tựa núi, giữ rừng” và “bám sông, hướng biển”.
TPHCM xác định hạ tầng là “đột phá chiến lược” trong nhiệm kỳ tới, với hàng loạt dự án trọng điểm được ưu tiên đầu tư. Ảnh minh họa: Phạm Nguyễn
Đáng chú ý, hành lang sông Sài Gòn sẽ được khẩn trương quy hoạch để vừa khai thác tiềm năng kinh tế – du lịch, vừa tạo thêm không gian xanh, công viên và tiện ích công cộng, đồng thời bảo tồn cảnh quan tự nhiên.
Trong không gian đô thị, TPHCM chú trọng phát triển không gian xanh, không gian sông nước và không gian văn hóa, gắn với các khu đô thị mới quanh các nhà ga metro theo mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD), tạo môi trường sống – làm việc đạt chuẩn quốc tế.
Ngoài ra, thành phố sẽ kết hợp chỉnh trang và phát triển đô thị mới, khuyến khích sử dụng vật liệu mới, năng lượng xanh – tái tạo; tiếp tục di dời, xóa nhà tạm ven kênh rạch; cải tạo, thay thế chung cư cũ; nâng cấp khu dân cư hiện hữu; phát triển nhà ở xã hội và tổ chức lại đời sống dân cư theo hướng văn minh, bền vững.
Trong định hướng các chương trình trọng điểm, đột phá, TPHCM đặt mục tiêu tập trung vào 6 nội dung then chốt về hạ tầng:
Thúc đẩy liên kết vùng thông qua các trục giao thông đối ngoại quan trọng như quốc lộ 13, cao tốc TPHCM - Võ Văn Kiệt, cao tốc Bến Lức - Long Thành, Biên Hòa - Vũng Tàu Long Thành…
Phát triển hệ thống đường sắt đô thị theo định hướng TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng), kết nối hiệu quả khu vực nội đô với các trung tâm chức năng.
Xây dựng và nâng cấp đường sắt tốc độ cao chở khách, tuyến vận tải hàng hóa (Bàu Bàng – Đồng Nai – Cái Mép Thị Vải), đồng thời hoàn thiện các tuyến đường vành đai 2, 3, 4.
Khai thác vận tải đường sông và ven biển, đặc biệt trên luồng Sài Gòn – Đồng Nai – Soài Rạp, gắn kết cụm cảng Cái Mép – Thị Vải – Cần Giờ, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ với hệ thống logistics và dịch vụ cảng.
Nâng cấp, mở rộng sân bay Côn Đảo, nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải hàng không và phát triển du lịch.
Phát triển hạ tầng giao thông thông minh, xanh, ứng dụng AI, IoT, dữ liệu lớn trong quản lý hàng hóa, chuỗi cung ứng và dòng vốn.