Thiếu hụt kẽm dù ở mức thấp cũng gây nhiều hệ lụy với sức khỏe
Kẽm là vi chất thiết yếu cho sự phát triển và hoạt động của cơ thể, nhưng nhiều cơ chế sinh học của nó vẫn còn là ẩn số.
Kẽm là một trong những vi chất nhỏ bé nhưng có vai trò không thể thay thế đối với sự sống. Dù chỉ chiếm một lượng rất nhỏ trong cơ thể, kẽm tham gia vào hàng trăm quá trình sinh học then chốt: từ tăng trưởng, miễn dịch cho đến tái tạo tế bào và duy trì chức năng thần kinh - Ảnh: AI
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hơn 17% dân số toàn cầu đang có nguy cơ thiếu kẽm, đặc biệt ở các nước đang phát triển, nơi chế độ ăn nghèo thực phẩm có nguồn gốc động vật. Dù vậy, không phải ai cũng hiểu rõ cơ chế mà kẽm tham gia trong hoạt động của tế bào.
Từ lâu, giới khoa học đã biết kẽm gắn với hàng loạt protein để đảm bảo cấu trúc và chức năng của chúng. Khoảng 10% tổng số protein trong cơ thể cần
Sự thiếu hụt kẽm, dù ở mức nhẹ, cũng có thể khiến cơ thể mệt mỏi, chậm phát triển, rối loạn vị giác, khứu giác, giảm khả năng chống nhiễm trùng và thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ - Ảnh: AI
Để tìm hiểu sâu hơn, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thí nghiệm trên chuột và cá ngựa vằn, tạo ra các cá thể không thể sản sinh ZNG1. Kết quả cho thấy khi bị thiếu kẽm, những cá thể này phát triển kém, xuất hiện dị tật hoặc ngừng tăng trưởng.
Phân tích ở mức tế bào cho thấy ti thể, "nhà máy năng lượng" của tế bào, không thể hoạt động hiệu quả khi thiếu ZNG1. Trong điều kiện bình thường, ZNG1 giúp điều phối lượng kẽm ít ỏi đến những vị trí quan trọng, đảm bảo quá trình sản sinh năng lượng được duy trì.
Khi thiếu protein này, tế bào không còn khả năng sử dụng kẽm một cách hợp lý, dẫn đến rối loạn năng lượng và tổn thương cấu trúc tế bào.
Phát hiện về ZNG1 mở ra một hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu dinh dưỡng học và sinh học phân tử. Nó cho thấy cơ thể có một hệ thống điều phối tinh vi giúp duy trì sự sống ngay cả trong điều kiện thiếu hụt vi chất.
Các nhà khoa học tin rằng ZNG1 không chỉ hỗ trợ METAP1 mà còn có thể giúp nhiều protein phụ thuộc kẽm khác hoạt động ổn định. Nói cách khác, ZNG1 giống như người "gác cổng" thầm lặng, phân phối kẽm cho mạng lưới protein quan trọng, bảo đảm sự sống không bị gián đoạn ngay cả khi chế độ ăn nghèo kẽm.
Về mặt ứng dụng, hiểu rõ cơ chế này có thể giúp y học phát triển những phương pháp mới để phòng và điều trị các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa vi chất hoặc suy dinh dưỡng. Nó cũng gợi mở khả năng can thiệp sớm khi cơ thể mất cân bằng kẽm, tránh để tình trạng kéo dài gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong khi chờ đợi những tiến bộ từ phòng thí nghiệm, mỗi người vẫn có thể chủ động phòng ngừa thiếu kẽm bằng chế độ ăn cân đối. Kẽm có nhiều trong hải sản như hàu, cua, tôm; trong thịt đỏ, trứng, các loại đậu, hạt và ngũ cốc nguyên cám.
Những người ăn chay hoặc có chế độ ăn hạn chế thực phẩm động vật nên đặc biệt chú ý đến việc bổ sung kẽm qua thực phẩm tự nhiên.
Cơ thể con người luôn có cơ chế thích nghi tuyệt vời để tồn tại, nhưng dinh dưỡng hợp lý vẫn là nền tảng căn bản của sức khỏe. Phát hiện về ZNG1 một lần nữa nhắc chúng ta rằng đôi khi chính những nguyên tố vi lượng tưởng chừng nhỏ bé lại giữ vai trò to lớn trong việc duy trì sự sống, thứ mắt xích tinh tế giữa sinh học, tiến hóa và sức khỏe con người.
30% người Việt thiếu kẽm: Cần bồi bổ thức ăn nào để giúp khỏe mạnh và trường thọ?