Vì sao trộm 2 trái mít lại bị khởi tố?

Tang vật 2 trái mít bị trộm - Ảnh: Công an cung cấp

Vụ trộm 2 trái mít này thực chất lại là một tình huống pháp lý không hề hy hữu. Nó là thực tế điển hình, làm sáng tỏ một nguyên tắc cơ bản trong chính sách hình sự của nước ta. Theo đó, sự khoan hồng của pháp luật luôn có giới hạn, đồng thời sự nghiêm khắc là bắt buộc phải áp dụng đối với những người có nhân thân xấu, cố tình tái phạm, bất kể giá trị tài sản chiếm đoạt là bao nhiêu.

Tiền án, tiền sự: căn cứ định tội quan trọng

Một nhận thức pháp lý phổ biến trong cộng đồng nhưng chưa đầy đủ, đó là phải trộm cắp tài sản "từ 2 triệu đồng trở lên" thì mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nhận thức này xuất phát từ quy định tại điểm a, khoản 1, điều 173 Bộ luật Hình sự (BLHS) 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Tuy nhiên, đây mới chỉ là một trong nhiều căn cứ để định tội. Pháp luật hình sự Việt Nam, trong nỗ lực bảo vệ trật tự xã hội, không chỉ quan tâm đến giá trị tài sản bị xâm phạm, mà còn đặc biệt chú trọng đến nhân thân của người phạm tội và tính chất của hành vi. Điều 173 BLHS đã quy định rất rõ ràng: Một người sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội trộm cắp nếu chiếm đoạt tài sản trị giá từ 2 triệu đồng trở lên, hoặc dưới 2 triệu đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp đặc biệt.

Vụ án "2 trái mít" 387.000 đồng rõ ràng rơi vào nhóm "dưới 2 triệu đồng". Lý do người trộm 2 trái mít bị khởi tố, theo thông tin đã đưa, chính là vì có "tiền án, tiền sự". Đây là hai trong số các trường hợp đặc biệt mà luật đã dự liệu.

* Khi "tiền sự" biến vi phạm hành chính thành tội phạm hình sự:

Điểm a, khoản 1, điều 173 BLHS quy định: Người trộm cắp tài sản dưới 2 triệu đồng sẽ bị truy cứu hình sự nếu "đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm".

"Hành vi chiếm đoạt" được hiểu là các hành vi như trộm cắp, cướp giật, lừa đảo... đã bị cơ quan có thẩm quyền (như công an, UBND) ra quyết định xử phạt hành chính (thường là phạt tiền). Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính, nếu trong 1 năm kể từ ngày chấp hành xong quyết định xử phạt mà người đó không tái phạm thì họ được coi là chưa bị xử phạt.

Nhưng ngược lại, nếu trong thời hạn 1 năm "thử thách" đó mà họ tiếp tục thực hiện hành vi chiếm đoạt, bất kể giá trị là bao nhiêu, thì "chiếc vé" xử lý hành chính đã hết, họ sẽ bị áp dụng chế tài hình sự. Thực tiễn xét xử cho thấy điều này được áp dụng rất nghiêm túc.

* "Tiền án" - yếu tố định tội trừng trị sự coi thường pháp luật:

Trường hợp thứ hai, nghiêm khắc hơn, là khi tài sản chiếm đoạt "dưới 2 triệu" nhưng đã có tiền án. Điểm b, khoản 1, điều 173 BLHS quy định rõ: Bị truy cứu hình sự nếu "đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội xâm phạm sở hữu khác..., chưa được xóa án tích mà còn vi phạm".

"Chưa được xóa án tích" có nghĩa là bản án trước đó của tòa án vẫn còn hiệu lực pháp lý trên lý lịch tư pháp của người đó. Pháp luật hình sự thể hiện sự nghiêm khắc tuyệt đối với hành vi tái phạm này.

Một người đã bị tòa án kết tội, đã trải qua quá trình xét xử, thi hành án nhưng không lấy đó làm bài học, không "ăn năn hối cải" mà tiếp tục phạm tội, thì bất kể giá trị tài sản chiếm đoạt lần này là bao nhiêu (thậm chí chỉ vài chục ngàn đồng), hành vi đó vẫn bị coi là tội phạm. Trong thực tiễn xét xử, các tòa án luôn đánh giá "nhân thân" của bị cáo là yếu tố cực kỳ quan trọng.

Vụ án 2 trái mít trị giá 387.000 đồng, vì vậy, là một lời cảnh báo: Các cơ quan tư pháp không "làm khó" người dân, mà họ đang thực thi nghiêm túc quy định của BLHS nhằm mục đích răn đe những người "nhờn luật".

Không phải cứ trộm cắp dưới 2 triệu đồng là an toàn

Từ những phân tích và thực tiễn xét xử trên, điều quan trọng nhất là giúp người dân hiểu đúng và hiểu đủ các quy định của pháp luật để tránh những hậu quả pháp lý đáng tiếc, đôi khi chỉ vì lòng tham vặt hoặc sự thiếu hiểu biết.

Đây là lầm tưởng tai hại nhất. Như đã phân tích, 2 triệu đồng chỉ là một căn cứ. Cộng đồng cần nhận thức rõ các "lằn ranh" pháp lý khác có thể khiến một người vướng vào tội hình sự với giá trị tài sản rất nhỏ.

- Có tiền sự: Bạn vừa bị phạt hành chính vì "quên" trả tiền hoặc "cầm nhầm" một món đồ nhỏ ở siêu thị cách đây vài tháng. Bây giờ, nếu bạn tiếp tục trộm một món đồ (dù chỉ là cái áo mưa), bạn đang đối mặt với nguy cơ bị khởi tố hình sự.

- Có tiền án (chưa xóa): Bạn từng bị tòa án phạt tù (cho hưởng án treo) vì tội cướp giật 2 năm trước. Án tích của bạn chưa được xóa. Hôm nay, bạn trộm một con gà của hàng xóm, bạn chắc chắn sẽ bị khởi tố tội trộm cắp tài sản.

Không chỉ tiền án và tiền sự, luật còn quy định các trường hợp khác như trộm cắp gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự (điểm c); tài sản trộm cắp là "phương tiện mưu sinh" của người bị hại (điểm d), hoặc là di vật, cổ vật (điểm đ).

Nhiều người coi nhẹ việc bị xử phạt hành chính, cho rằng "phạt tiền là xong". Đây là một sai lầm. Một quyết định xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản sẽ "treo" trên hồ sơ nhân thân của bạn trong 1 năm. Trong 1 năm "thử thách" đó, chỉ cần một hành vi chiếm đoạt nhỏ tiếp theo, bạn sẽ tự động nâng mức vi phạm của mình lên thành tội phạm hình sự.

Vụ khởi tố người trộm 2 trái mít: 'Xử lý nghiêm để làm gương'

Vụ khởi tố người trộm 2 trái mít trị giá 387.000 đồng ở Đồng Tháp gây xôn xao dư luận, trong đó có nhiều ý kiến của người dân cho rằng cần xử lý nghiêm để làm gương.