Giáo sư Đại học Harvard kể chuyện dịch Truyện Kiều
Dù Truyện Kiều đã có nhiều bản dịch tiếng Anh, nhưng mỗi lần tiếp cận kiệt tác này giới nghiên cứu vẫn đối diện với việc dịch thế nào để giữ được hồn cốt ngôn ngữ vốn rất giàu nhạc tính và hàm nghĩa.
Giáo sư Đại học Harvard John Stauffer và nhà thơ - dịch giả Nguyễn Đỗ chia sẻ với sinh viên về dự án dịch Truyện Kiều - Ảnh: THÀNH HUY
Xuất phát từ trăn trở ấy, một nhóm dịch giả gồm nhà thơ Nguyễn Đỗ, giáo sư John Stauffer (Đại học Harvard) và nhà thơ Paul Hoover đã bắt tay thực hiện một bản dịch 
Sinh viên Hoa Sen đặt câu hỏi cho các diễn giả - Ảnh: THÀNH HUY
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Nguyễn Đỗ cho biết nhóm đã dịch được 60-70% sau gần một năm làm việc và dự kiến toàn bộ dự án sẽ kéo dài khoảng hai năm.
Theo ông Đỗ, khó khăn lớn nhất không nằm ở ngữ pháp mà ở việc giữ được nhiều tầng nghĩa trong một câu thơ.
Ông dẫn ví dụ câu: “Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông…”. Điều khó ở đây không chỉ là dịch nghĩa mà còn phải giữ được nhạc tính tạo nên giai điệu thị giác lẫn thẩm mỹ đặc trưng.
Thêm vào đó, tác giả Nguyễn Du sử dụng rất nhiều thành ngữ, tục ngữ cổ hoặc sáng tạo ngôn ngữ mà ngay cả tiếng Việt hiện đại đôi khi cũng không còn dùng. Việc tìm được cách tương đương trong tiếng Anh mà vẫn giữ được tinh thần là thách thức lớn.
“Người dịch Kiều phải là nhà thơ, phải hiểu tiếng Việt cổ, phải có vốn tiếng Anh trôi chảy. Quan trọng nhất, dịch giả phải cảm được xúc cảm ngôn ngữ của Nguyễn Du”, ông Đỗ nhấn mạnh.
Ông chia sẻ, nhiều bản dịch trước đây “rất từ điển”, dịch đúng chữ nhưng thiếu tinh thần. Bản dịch mới hướng đến việc đưa Kiều đến độc giả quốc tế bằng một giọng thơ sống, mượt mà và nhiều hình ảnh như chính bản gốc.
Đó cũng là lý do nhóm dịch không đặt thời hạn (deadline) nhất định, chỉ khi đạt được độ hoàn hảo nghệ thuật họ mới dừng lại.
Cũng trong ngày 20-11, Trường đại học Hoa Sen được Liên hiệp các hội UNESCO thế giới và UNESCO Việt Nam trao 4 chứng nhận ở các lĩnh vực: giáo dục, khoa học, văn hóa, công nghiệp sáng tạo.
Đây là lần đầu tiên một đại học Việt Nam nhận đồng thời cả bốn chứng nhận, trong bối cảnh giáo dục đại học đang đặt mục tiêu đẩy mạnh quốc tế hóa và kết nối tri thức toàn cầu.
Nhìn từ góc độ sự kiện, việc một buổi tọa đàm về Truyện Kiều được đặt cạnh hoạt động vinh danh UNESCO phần nào cho thấy xu hướng văn hóa - giáo dục - sáng tạo đang ngày càng được xem là những trụ cột liên kết nhau trong chiến lược phát triển đại học.
Ra mắt sách Truyện Kiều bản Tiên Điền với phân đoạn và chú giải khoa học