Di tích quốc gia trở thành... nghĩa địa

Hoang phế

Quần thể di tích Chiến thắng Vạn Tường nằm ở xã Bình Hòa (huyện Bình Sơn), được Bộ VH-TT&DL xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1982. Quần thể di tích này do UBND huyện Bình Sơn quản lý, gồm nhiều hiện vật, di tích, như: Đồi đất đỏ Ngọc Hương, chiến hào thép Lộc Tự, đồi tranh Ngọc Hương, ngã ba xóm Chuối (xã Bình Hòa); đồi bằng, bãi biển An Cường, bãi biển Phước Thiện, Sở chỉ huy Trung đoàn 1 Quân giải phóng (xã Bình Hải).

Xác xe tăng bên trong di tích chiến hào thép Lộc Tự đã hư hỏng, hoen rỉ. Ảnh: NN

Trong đó, điểm di tích chiến hào thép Lộc Tự (ở xóm Lộc Tự Đông, thôn 3, xã Bình Hòa) hiện vẫn còn xác xe tăng Mỹ, nằm cạnh chiến hào do bộ đội ta sử dụng để chiến đấu.

Tuy nhiên, nhiều hạng mục đều đang hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Tại di tích chiến hào thép Lộc Tự, xác xe tăng hoen gỉ; các bộ phận xe đứt, gãy; trong khu di tích rác thải khắp nơi, các mảng tường rêu mốc. Còn tại khu đồi tranh Ngọc Hương, cây cỏ mọc um tùm, bít cả lối vào khu vực dựng bia ghi lại nội dung và sự kiện lịch sử của Chiến thắng Vạn Tường…

“Nếu cơ quan chức năng không sớm can thiệp, duy tu sửa chữa và bảo vệ, tôi e rằng chỉ ít năm nữa, các hiện vật nơi đây sẽ hoàn toàn biến mất và sẽ không còn để lại cho con cháu mai sau”, ông Lê Cát, 70 tuổi, một người dân trú ở thôn 3, xã Bình Hòa tỏ ra lo lắng.

Còn tại Di tích quốc gia Núi đá Phú Thọ (còn gọi là núi Thạch Sơn, ở xã Nghĩa Phú, TP Quảng Ngãi) được Bộ VH-TT&DL công nhận là Di tích cấp quốc gia vào năm 1993. Là một trong những điểm đến tham quan, ngắm cảnh, dã ngoại nổi tiếng của du khách thập phương, nhưng hiện nay di tích này đang dần trở thành bãi tha ma với la liệt mồ mả.

“Từ năm 2018 đến nay, hằng năm ngân sách cấp tỉnh bố trí từ 1,5-3 tỷ đồng để thực hiện trùng tu, tôn tạo, bảo quản định kỳ các di tích có nguy cơ xuống cấp và bị hủy hoại. Với nguồn kinh phí này thì không đủ để thực hiện trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị của tất cả các di tích được xếp hạng. Hiện nay, chưa có dự án đầu tư lớn về du lịch tại địa phương, vì đầu tư cho du lịch gắn với di tích phải qua nhiều thủ tục quản lý nhà nước, rủi ro cao, chậm thu hồi vốn, nên không thu hút được các nhà đầu tư”.

Giám đốc Sở VH-TT&DL tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Tiến Dũng

Núi Phú Thọ có nhiều khối đá granite xám có kích cỡ và hình dạng khác nhau, có hang tự nhiên với hai khối đá dựng lên làm trụ, đỡ một tảng đá lớn nhô ra phía trước trông tựa mái hiên. Nơi đây hiện vẫn còn phế tích thành Bàn Cờ do người Chăm xây dựng vào khoảng thế kỷ IX - X, trên mặt thành có tháp Chăm, nhưng giờ đã bị tàn phá, chỉ còn ngổn ngang gạch vỡ.

Di tích quốc gia Núi đá Phú Thọ đang dần trở thành bãi tha ma với la liệt mồ mả. Ảnh: NN

Anh Đinh Duy Sum (trú xã Nghĩa Phú, TP Quảng Ngãi) cho biết: “Trước đây, mọi người hay đến đây tham quan, ngắm cảnh. Nhưng khoảng 10 năm trở lại đây, những di tích trên núi dần hư hỏng, xuống cấp. Không những vậy, khu vực này người dân còn “phân lô”, bán đất để xây dựng mồ mả. Giờ chẳng mấy ai dám lên đó.

Qua 30 năm được công nhận di tích cấp quốc gia, điều đáng quan ngại hiện nay là núi Phú Thọ đang bị biến thành một nghĩa địa khổng lồ. Những ngôi mộ xây bề thế nằm san sát nối nhau theo hình vòng xoáy trôn ốc từ chân đến đỉnh núi. Các bia tự, vết tích thời xưa trên núi đã hư hỏng và có nguy cơ biến mất.

Cần sớm ra tay

Ông Phạm Quang Sự - Phó chủ tịch UBND huyện Bình Sơn cho rằng, do thời tiết khắc nghiệt, lúc nắng nóng, lúc mưa nhiều, nước lũ ngập úng dài ngày nên ẩm mốc, mối mọt, xói lở… đã làm tăng nhanh quá trình xuống cấp của di tích. “Di tích Chiến thắng Vạn Tường được huyện, tỉnh hỗ trợ đầu tư trùng tu, tôn tạo đã lâu. Tuy nhiên hiện nay một số hạng mục ngoài trời đã xuống cấp rất nghiêm trọng. UBND huyện đã chỉ đạo Phòng VH-TT xây dựng đề án trùng tu, tôn tạo các di tích trên địa bàn, dự kiến đề xuất thực hiện từ nay đến năm 2025”, ông Sự nói thêm.

Đối với di tích Núi đá Phú Thọ, Chủ tịch UBND TP Quảng Ngãi Trà Thanh Danh cho biết, TP đã chỉ đạo UBND xã Nghĩa Phú tăng cường quản lý và tuyên truyền, vận động người dân địa phương không mai táng người thân trên núi. Tuy nhiên, từ xã Nghĩa Phú đến nghĩa địa ở xã Nghĩa Kỳ (huyện Tư Nghĩa) khá xa nên người dân gặp khó khăn về chi phí mai táng, thăm viếng, chăm sóc mộ của người thân.

“Tỉnh Quảng Ngãi đã ban hành Đề án bảo tồn và phát huy giá trị hệ thống di tích lịch sử - văn hóa, danh lam, thắng cảnh, giai đoạn 2026 – 2030, sẽ thực hiện trùng tu, tôn tạo một số hạng mục xuống cấp gắn với phát triển du lịch đối với di tích quốc gia Núi Phú Thọ và Cổ Lũy Cô Thôn, với kinh phí dự kiến 15 tỷ đồng”, ông Danh nói.

Liên quan vấn đề này, Giám đốc Sở VH-TT&DL tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Tiến Dũng cho hay, địa bàn tỉnh có khá nhiều di tích. Trong số này, chủ yếu là các di tích lịch sử cách mạng tồn tại dưới dạng địa điểm, nằm rải rác, phân bố ở vùng sâu, vùng xa, đường giao thông đi lại rất khó khăn, nên chưa tạo được sự liên kết để phát triển hiệu quả cho các tuyến tham quan du lịch trong tỉnh.

Bên cạnh đó, kinh phí đầu tư cho trùng tu, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích còn hạn chế, chưa tương xứng với quy mô của di tích quốc gia đặc biệt hoặc di tích quốc gia. Nhiều di tích đã được xếp hạng, nhưng chưa được đầu tư kinh phí để phục hồi, tu bổ. Thời gian đến, Sở sẽ nghiên cứu, đánh giá tiềm năng các di tích, di sản của tỉnh để xây dựng các tuyến du lịch theo từng loại hình, tạo được đặc trưng riêng của Quảng Ngãi, với các dòng sản phẩm chủ đạo như du lịch biển, đảo; du lịch sinh thái; du lịch văn hóa.