11/01/2024 13:00

Thót tim với ngữ liệu đề thi văn

Ra đề thi thường là nhiệm vụ và cũng là đặc quyền của người giáo viên. Nhưng với nhiều giáo viên ngữ văn trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu đề thi có phần đọc hiểu phải là ngữ liệu mở khiến họ thấp thỏm, lo lắng.

Việc dạy và học môn ngữ văn trong nhà trường có nhiều đổi mới theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Trong ảnh: học sinh Trường THPT Tân Phong (Q.7, TP.HCM) đang diễn tiểu phẩm Tấm Cám trong buổi ngoại khóa sân khấu hóa tác phẩm văn học với chủ đề “Di sản văn học dân gian” - Ảnh: NHƯ HÙNG

Sau sự việc ngữ liệu đọc hiểu trong đề kiểm tra học kỳ I môn ngữ văn lớp 8 của Trường THCS Colette (TP.HCM) bị dư luận "ném đá" vì cho rằng

Quy định ngữ liệu kiểm tra môn ngữ văn không được lấy trong sách giáo khoa học sinh đang học gây nhiều khó khăn, rủi ro cho giáo viên - Ảnh: MỸ DUNG

"Tuy vậy, thời gian gần đây, việc lựa chọn ngữ liệu (nhất là ngữ liệu văn học) chưa chuẩn xác, thiếu sự xem xét tường tận đã trở thành tai nạn nghề nghiệp của nhiều giáo viên. Theo tôi, sai sót chuyên môn này đến từ những nguyên nhân sau.

Thứ nhất là tiêu chí lựa chọn ngữ liệu được nêu trong chương trình ngữ văn (CTNV) 2018 chỉ dừng ở những định hướng chung, rất khái quát, chưa được cụ thể hóa để thành những chỉ dẫn chuyên môn thiết thực cho giáo viên.

Thứ hai, giáo viên thiếu tài liệu hướng dẫn về việc đổi mới kiểm tra đánh giá trong CTNV 2018 nói chung và việc lựa chọn ngữ liệu nói riêng.

Thêm vào đó, các đơn vị xuất bản, tác giả các bộ SGK thường quan tâm đến việc giới thiệu SGK của mình nhưng chưa chú ý hoặc không dành thời gian tập huấn, bồi dưỡng đầy đủ về kỹ năng lựa chọn ngữ liệu cho giáo viên.

Thứ ba, giáo viên đôi khi chưa cân nhắc thấu đáo đến đặc trưng đa nghĩa của ngôn từ nghệ thuật, không lường trước được sự biến đổi nghĩa của văn bản/từ ngữ trong văn bản tương ứng với việc thay đổi ngữ cảnh hoặc góc độ tiếp nhận, chưa xem xét kỹ tương quan giữa ngữ liệu với tâm lý lứa tuổi, với những lĩnh vực tham chiếu khác" - ông Khôi phân tích.

Theo ông Khôi, để tránh các tai nạn nghề nghiệp, giáo viên cần chú ý đáp ứng những yêu cầu sau:

1. Giáo viên cần biết cách phân tích, kết nối các tiêu chí lựa chọn ngữ liệu được nêu trong CTNV 2018 cùng yêu cầu cần đạt theo từng khối lớp để từ đó chi tiết hóa thành hệ thống tiêu chí khoa học, đầy đủ, khả thi trước khi lựa chọn ngữ liệu;

2. Giáo viên cần chú ý đến nguồn trích dẫn. Theo tôi, văn bản được sử dụng làm ngữ liệu phải được trích dẫn từ tài liệu dạng sách in do nhà xuất bản uy tín chịu trách nhiệm biên tập, phát hành;

3. Giáo viên phải đặc biệt chú ý đến yêu cầu "tương đương văn bản trong SGK": Định hướng đánh giá năng lực đặt ra vấn đề nội dung kiểm tra phải tạo ra một hoạt động mô phỏng, xây dựng tình huống mới tương tự như tình huống mà học sinh đã được rèn luyện hay có kinh nghiệm xử lý để xem xét mức độ thành công khi giải quyết tình huống mới nảy sinh.

Do đó, giáo viên phải lựa chọn được ngữ liệu ngoài SGK nhưng tương đương (về loại thể, về đề tài - chủ đề, về độ khó/ độ phức tạp...) với các văn bản trong SGK ngữ văn mà học sinh từng tiếp xúc để các em có thể huy động vốn kiến thức, kỹ năng đã được trau dồi, rèn luyện.