Quỹ Trần Văn Khê: 8 năm và chuyện buồn từ hai phía

Những ngày vừa qua, dư luận ồn ào câu chuyện khoản tiền phúng điếu trong lễ tang giáo sư Trần Văn Khê - lẽ ra đã phải được sử dụng làm nguồn khởi đầu cho Quỹ học bổng Trần Văn Khê như tâm nguyện của giáo sư - "đã bị một cá nhân chiếm giữ".

Cô Thiên Nga (áo sọc) và nhóm thân hữu trong buổi họp 26-6-2019. Tại đây cô đã ký cam kết sẽ bàn giao lại toàn bộ số tiền vào ngày 1-7-2019 - Ảnh: NGỌC HÂN

Đó cũng là lần cuối cùng nhóm thân hữu Trần Văn Khê liên lạc được với cô.

"Từ bấy đến nay, Thiên Nga biến mất, không trả lời điện thoại, email dù thi thoảng chúng tôi vẫn thấy cô xuất hiện đây đó. Chúng tôi mất 4 năm chờ đợi cô xúc tiến thủ tục lập quỹ và bị viện cớ này cớ nọ.

Đến hết năm 2019, khi cảm thấy không còn có thể chờ đợi, chúng tôi lại phải xuôi ngược đi vận động những nhà tài trợ khác, tìm những nguồn lực khác, và lúc này thì khoản tài sản đóng góp tối thiểu để lập quỹ đã tăng lên 1 tỉ theo quy định pháp luật (trước đó là 500 triệu).

Quá nhiều khó khăn nên đến tận ngày 1-3-2021, Quỹ học bổng Trần Văn Khê mới có được giấy phép thành lập do UBND TP.HCM cấp và tổ chức trao học bổng cùng giải thưởng lần 1 vào tháng 7-2023. Chúng tôi đã bị chất vấn rất nhiều về sự chậm trễ này, và đến hôm nay mới có thể giãi bày…".

Bà Thế Thanh thông báo mà muốn nghẹn khóc. Suốt 8 năm, bà và cả nhóm đã dằn vặt sâu xa giữa lựa chọn lên tiếng và không lên tiếng, nhọc nhằn bôn ba để tìm cách gây dựng quỹ lại từ đầu: 

"Chúng tôi đã cố gắng liên lạc với cô Thiên Nga và cả gia đình của cô, cũng là những người bạn của chúng tôi, nhưng rất chưng hửng khi nhận được câu trả lời "không liên quan" vô cảm. Nay chúng tôi - nhóm thân hữu Trần Văn Khê buộc phải công bố thông tin sau 8 năm im lặng...".

Vướng mắc của Thiên Nga

Để có thông tin đầy đủ và thật khách quan, Tuổi Trẻ Online đã liên lạc với bà Nguyễn Hữu Thiên Nga và được bà cho biết đang làm việc với luật sư trước khi có câu trả lời chính thức. Đến 12-1-2024, bà Thiên Nga đã gửi lời trình bày của bà. Chúng tôi xin được trích nguyên văn:

"Ngày 24-6-2015, trong ngày mất của giáo sư Trần Văn Khê, tôi được ủy thác tạm giữ số tiền phúng viếng giáo sư. Sau đám tang, theo di nguyện của giáo sư và ý định của ban tang lễ vào thời điểm đó là sẽ dùng tiền phúng viếng lập một quỹ mang tên cố giáo sư Trần Văn Khê.

Tuy nhiên, do chưa đáp ứng được các quy định của nghị định số 30/2012/NĐ-CP về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện nên chưa thể thực hiện được. Cụ thể là chưa có trụ sở, chưa có danh sách ban sáng lập, chưa có lý lịch tư pháp của các thành viên sáng lập quỹ, chưa đủ tài sản quỹ tối thiểu 1 tỉ đồng (quỹ hoạt động trong phạm vi cấp tỉnh), chưa có điều lệ quỹ.

Đến năm 2016, chính giáo sư Trần Quang Hải - con trai trưởng của giáo sư Trần Văn Khê - đã trả lời báo chí về ý định "từ bỏ việc thành lập quỹ Trần Văn Khê" bởi nhiều lý do khác nhau. 

Sau đó, có sự trao đổi qua lại giữa nhóm "thân hữu" và những người thân trong gia đình giáo sư với mong muốn phía gia đình tiếp tục thành lập quỹ, nhưng không có sự thống nhất từ hai bên. 

Việc này làm tôi bị mắc kẹt giữa các bên, không thể thoát ra được vì tôi không biết chuyển giao số tiền này ra sao.

Theo quy định pháp luật và tập quán thì phải chuyển giao cho các đồng thừa kế, nhưng chưa có điều kiện để xác định đầy đủ các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê và chưa có điều kiện để nhận được sự đồng thuận của họ. Chuyển giao cho nhóm "thân hữu" thì không đúng quy định của pháp luật và tập quán Việt Nam.

Thời gian gần đây, tôi bị nhóm "thân hữu" cáo buộc tôi làm chậm trễ việc thành lập quỹ để chiếm dụng, yêu cầu tôi chuyển giao toàn bộ số tiền này cho nhóm "thân hữu" quản lý. Tôi thấy việc cáo buộc tôi chiếm dụng cũng như yêu cầu tôi giao lại tiền là hoàn toàn không đúng và không có căn cứ hợp pháp như sau:

1. Số tiền phúng viếng giáo sư Trần Văn Khê tôi đang giữ và luôn luôn mong muốn tự đóng góp và vận động đóng góp thêm cho đủ 1 tỉ đồng để thành lập quỹ theo quy định của nghị định 20/2012/NĐ-CP (từ ngày 15-1-2020 tăng thành 1,3 tỉ đồng theo quy định của nghị định 93/2019/NĐ-CP), xem như là một phần trách nhiệm của người học trò đối với thầy tôi và tôi sẵn sàng trao lại toàn bộ số tiền trên cho các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê hoặc những tổ chức, cá nhân nào mà các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê có văn bản chỉ định đứng ra nhận số tiền này.

2. Theo tập quán Việt Nam, tiền phúng viếng dùng để trang trải các chi phí cho việc tổ chức đám tang, nếu còn dư thì sẽ do các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê định đoạt.

Vì vậy, việc giao lại số tiền cho ai thì tôi cũng chỉ muốn làm đúng và đủ theo quy định pháp luật.

Tôi cũng mong cơ quan báo chí thông tin rõ ràng và đúng nội dung sự việc, đồng thời thông tin các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê tại Việt Nam và nước ngoài để phân tích tính pháp lý cũng như vận động các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê đứng ra tiếp nhận lại số tiền phúng viếng, quản lý, sử dụng hoặc bàn giao, tặng cho lại cho cá nhân, tổ chức tùy thuộc vào các đồng thừa kế của giáo sư Trần Văn Khê.

Cá nhân tôi cũng đã làm việc với luật sư của tôi để chuẩn bị mọi thủ tục cần thiết bàn giao số tiền này theo đúng quy định của pháp luật. Tôi muốn thực hiện việc này càng sớm càng tốt để tôi được nhẹ lòng và không còn mang tiếng "chiếm đoạt" như những gì nhóm "thân hữu" đã tố cáo".

Ngoài ra, bà Thiên Nga cũng nhắc đi nhắc lại rằng: trao lại khoản tiền này một cách hợp tình, hợp lý và hợp pháp là tâm nguyện của bà.

Trong khi đó, mong muốn khoản tiền chất chứa bao nhiêu ý nghĩa và thiêng liêng này được trở về với Quỹ Trần Văn Khê thì không chỉ là yêu cầu của riêng nhóm thân hữu hay ban quản trị quỹ, mà là của tất cả những người yêu kính giáo sư Khê và có lòng với âm nhạc dân tộc.