09/02/2024 16:07

Chuyện người bắc chiếc cầu phao hy hữu ra Tháp Rùa dịp Tết Giáp Ngọ 1954

Cầu phao mang tên cầu Rồng bắc từ bờ hồ Gươm ra Tháp Rùa được mô tả "như một con rồng vàng vờn hòn ngọc trên hồ Hoàn Kiếm", tuy chỉ tồn tại hơn một tháng dịp Tết Giáp Ngọ 1954 nhưng vẫn in đậm trong ký ức một số ít người Hà Nội.

Bà Trần Kim Chi với bức ảnh chụp bà và ông nội đứng trên Tháp Rùa, trước cầu Rồng - Ảnh: T.ĐIỂU

Ngày 25-1-1954, Tòa thị chính TP Hà Nội cho phép làm một chiếc cầu phao bằng ván gỗ ghép đặt trên các thùng phuy, nối từ bờ phía đại lộ Beauchamps (phố Lê Thái Tổ ngày nay) ra Tháp Rùa, bán vé phục vụ người dân ra Tháp Rùa thưởng lãm dịp chợ phiên y tế, cũng là để thu hút người dân tới chợ.

Ngày xuân, lần theo những tài liệu lưu trữ và ký ức xa xôi, câu chuyện về người dựng chiếc cầu phao có lẽ là duy nhất trong lịch sử nối từ bờ hồ Gươm ra Đề xuất đúc tượng rùa vàng 10 tấn tại hồ Hoàn KiếmGa metro ảnh hưởng di tích quốc gia cạnh hồ Hoàn Kiếm?

Tại đây, năm 1948 ông kết hôn với bà Hoán - cô gái Hà Nội nết na, tháo vát ở gần nhà (nhà bà Hoán ở phố Huế, còn nhà ông ở cuối phố Bà Triệu ngày nay).

Năm 1949, bà Hoán sinh con đầu lòng đặt tên Hoàng Quốc Anh. Người con cả của ông bà sau này hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ.

Ở vùng kháng chiến, ông Trung vẫn tiếp tục sản xuất bút chì, mực in, văn phòng phẩm, nhưng lúc đó Hãng Địa Cầu đã hợp vào Hãng văn phòng phẩm Nam Hưng gồm nhiều hãng nhỏ, sản xuất phục vụ kháng chiến.

Đến năm 1951, ông Trung bị sốt rét, công an kháng chiến cấp giấy cho ông về lại Hà Nội để điều trị và tiếp tục hoạt động bí mật.

Dịp sắp Tết Nguyên đán Giáp Ngọ 1954, thành phố tổ chức hội chợ y tế. Ông Trung lúc đó làm ăn khó khăn bởi bút chì hợp tác sản xuất cùng ông chủ xưởng xẻ gỗ Lê Văn Huyên không cạnh tranh nổi với hàng ngoại nhập khẩu.

"Đói thì đầu gối phải bò", bà Hoán giải thích nguồn cơn của ý tưởng xin thầu dựng cầu phao ra Tháp Rùa của chồng mình. Bà nói đó đơn giản là một phi vụ làm ăn, nhưng cuối cùng lại lỗ. Vụ ấy ông Hoàng Đình Trung đứng ra làm, có anh trai Hoàng Đình Đắc và bạn làm ăn thân thiết là Phan Kỳ Chủ cùng phụ giúp.

Bà Hoán còn nhớ do không ai có tiền đầu tư nên đã vay Tòa thị chính tiền để làm cầu. Gỗ bắc cầu ông Trung cũng thuê chịu của cửa hàng gỗ ở ô Cầu Dền (đầu phố Bạch Mai).

Sau 1954, ông chủ cửa hàng gỗ này vào Nam, biết ông Trung bắc cầu thua lỗ nên số nợ thuê gỗ cũng được xí xóa. Ngoài ra, Tòa thị chính TP Hà Nội cũng xóa số nợ làm cầu mà ông Trung còn thiếu.

Không phải Tòa thị chính "rộng rãi", mà những người vay nợ có lý do xin miễn nợ. Việc lần đầu có cây cầu bắc ra Tháp Rùa đã thu hút rất đông người Hà Nội quan tâm, nhưng khách mua vé qua cầu chỉ đông đúc mấy ngày đầu.

Sau đó, tiếng loa quảng cáo bán vé lên cầu quá ồn ào đã khiến Sở Cảnh sát trung ương (dân gian quen gọi bốt Hàng Trống, nay là trụ sở Công an quận Hoàn Kiếm) và nhà đại tướng Cogay gần đó bị ảnh hưởng khiến ông tướng nổi giận lệnh không cho phát loa quảng cáo nữa.

Cầu chỉ tồn tại trong một tháng chợ phiên khiến thời gian thu hồi vốn quá ngắn. Bà Hoán nhớ giá vé lên cầu lúc ấy mua được vài ly kem.

Sau 1954, ông Đắc di cư vào Nam, còn ông Trung và gia đình vẫn ở lại Hà Nội, đưa Hãng bút chì Địa Cầu của mình vào công tư hợp doanh, hợp vào Nhà máy Văn phòng phẩm Hồng Hà (thành lập năm 1959).

Hai vợ chồng ông Trung vào làm việc tại nhà máy sơn, rồi ông chuyển sang Nhà máy nhựa Tiền Phong, là một trong những người chế chất hóa dẻo để làm dép nhựa Tiền Phong huyền thoại.

Ông Trung cũng tham gia chế keo phenol-formaldehyde khi ông làm việc ở nhà máy gỗ để làm những tấm cót ép mà trước đó Việt Nam phải nhập của Nhật rất đắt.

Bà Hoán sau một thời gian làm việc văn phòng ở nhà máy sơn đã xin thôi việc, ra trước cửa nhà trên phố Hàng Bài bán hàng nước, nuôi bảy người con ăn học. Nhớ về cây cầu Rồng, bà Hoán không khỏi tự hào về người chồng tài hoa của mình nay đã khuất núi.

Nhờ cây cầu độc nhất vô nhị, Tết Giáp Ngọ 1954 ấy, người Hà Nội được đi bộ thong dong ra Tháp Rùa, lại có cây cầu Thê Húc mới khánh thành (vì cây cầu cũ bị gãy vào đúng đêm 30 Tết Nguyên đán năm 1953) để đi lễ đền Ngọc Sơn.

Tháp Rùa - góc nhìn bình yên của Hà Nội

TTO - 19h30, chúng tôi cùng nhóm kiến trúc sư ở Hà Nội từ đền Ngọc Sơn lên chiếc xuồng nhỏ tiến ra tháp Rùa giữa hồ Gươm. Nhìn từ đây, khung cảnh Hà Nội đặc biệt khác lạ, có chút hơi hướng khung cảnh làng quê.