6 đặc trưng của Tết Việt

Admin

16:08 06/02/2024

Phong tục, giá trị của Tết xưa nay phai nhạt. Nhiều người tiếc nuối, ngậm ngùi nhưng cũng không ít người nghĩ "điều quan trọng nhất không phải ở lễ nghi mà là sự bình an trong tâm hồn".

Bạn trẻ chụp ảnh với linh vật rồng tại thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) - Ảnh: NGỌC LÂN

Bởi Tết thể hiện ước nguyện no đủ của con người nên xưa cái gì ngon nhất, tốt nhất đều để dành cho Tết. Các cụ đã đúc kết thành câu nói "Đói quanh năm, no ba ngày Tết".

Một đêm cuối năm Quý Mão, giữa căn phòng ở phố cổ trang hoàng như một phòng khách ngày Tết của một gia đình Hà Nội xưa, trong tiết lập xuân mưa phùn giăng mắc rất Tết Hà Nội, câu chuyện Tết xưa Tết nay giữa người làng người phố, người Nam người Bắc, người già người trẻ gợi thật nhiều niềm thương mến lẫn suy tư.

6 hằng số của Tết xưa

PGS.TS Bùi Xuân Đính (Viện Dân tộc học) - chuyên gia nghiên cứu sâu về làng xã Bắc Bộ, tác giả bộ

Tết xưa là Tết sum vầy gia đình - Ảnh: V.TÀI

Tết nay khác nhiều

Những đặc trưng của Tết xưa dưới áp lực của toàn cầu hóa đang biến đổi nhiều. Trong đó, giá trị tri ân bị lợi dụng để biến thành cơ hội hối lộ. Tục mừng tuổi năm mới cũng biến đổi.

Về tục mừng tuổi, ông Đính nói do xuất phát từ xã hội nông nghiệp, tuổi tác là một giá trị biểu tượng, nên năm mới có thêm tuổi là phải mừng tuổi.

Nhưng người Việt xưa đa số là nông dân nghèo, mừng tuổi ở đây chỉ là các cụ lớn tuổi trong nhà vỗ vai, xoa đầu con cháu. Tục phát phong bao lì xì chỉ có ở dân buôn bán hay người Hà Nội, nông dân không có.

Và biến đổi lớn nhất của Tết nay là chuyển từ ăn Tết sang chơi Tết, vui Tết. Điều này giải phóng cho người phụ nữ khỏi căn bếp ngày Tết với những tục lệ bó buộc.

Tuy thế, theo ông Đính, nó cũng khiến nhiều người con bỏ lại cha mẹ mà đi du lịch, ít nhiều gây cảm giác mất mát với những người già.

Đi chợ hoa Hàng Lược là một truyền thống của Tết xưa người Hà Nội - Ảnh: Vũ Tài

Về đặc trưng Tết sum họp đang bị phá vỡ, TS Đỗ Quốc Thắng - một người dân phố cổ Hà Nội, cháu nội nhà tư sản dân tộc nổi tiếng Đỗ Đình Thiện - cũng có những chia sẻ tương tự.

Ông bảo Tết xưa là Tết sum họp. Tất cả mọi hoạt động bên ngoài đều được dừng lại, mọi người chạy về hết với gia đình.

Ngày ấy, những ngày Tết nhà thường chật ních, có khi nằm cả dưới đất vì con cháu các nơi tụ về. Tết là dành cho gia đình, rất ấm cúng.

Mọi người chỉ đi chúc Tết họ hàng, người rất thân. Bây giờ thì chỉ gọi điện hỏi thăm nhau, thời gian nghỉ Tết dành để đi du lịch.

Ảnh; VŨ TÀI

Nhà ông Thiện ở phố Hàng Gai. Xưa, khi chuông nhà thờ lớn điểm khoảnh khắc giao thừa, từ ban công nhìn xuống, phố xá vắng tanh, hầu như không có người ra đường, chỉ lác đác người già đi lễ chùa, hái lộc.

Tết xưa, giao thừa là tất cả con cháu trong nhà đứng trước bàn thờ để lễ tổ tiên và chúc Tết người già, lì xì con trẻ. Giờ thì khác hẳn. Giao thừa người ta nhao ra đường, đổ về bờ hồ xem pháo hoa khiến phố Hàng Gai nhà ông Thắng chật ních người.

Ông Thắng còn nhớ khoảng 50-60 năm trước, Hà Nội như một cái làng, mọi người quan hệ gần gũi, người các phố có khi biết nhau cả.

Tết xưa đời sống vật chất khó khăn, để có cái Tết no đủ có khi phải chuẩn bị ba bốn tháng, từ tí gạo nếp, tí đậu xanh hay nuôi con gà, nhưng rất nhiều tình cảm.

Nay thì rất khác, dù nhiều gia đình người Hà Nội, như gia đình ông Thắng, vẫn cố giữ những truyền thống Tết xưa "được lúc nào hay lúc đó".

Gia đình cùng gói bánh chưng là nét đẹp ngày Tết được giữ gìn - Ảnh: VŨ TÀI

Gói Tết vào Phong vị Tết

Những phong tục, thú chơi, hương vị… ngày Tết được gói gọn trong quyển sách 'Phong vị Tết - Tâm hồn Việt' của tác giả Nguyễn Hiếu Tín.