Các biện pháp giúp Mỹ giảm tỷ lệ hút thuốc lá điếu
Số lượng người hút thuốc lá điếu trên toàn cầu vẫn gia tăng trong nhiều thập kỷ qua là một thách thức lớn, đặc biệt đối với quốc gia có vai trò dẫn dắt về mặt kinh tế, y tế, như Mỹ. Do vậy, trong nỗ lực kiểm soát thuốc lá, Mỹ triển khai kết hợp nhiều biện pháp khác nhau cho từng đối tượng cụ thể để đạt hiệu quả.
Cụ thể, Mỹ ban hành cấm thuốc lá trên máy bay, nhà hàng, quán bar, trường học và các tòa nhà chính phủ. Những biện pháp nghiêm ngặt này đã giúp giảm đáng kể số người hút thuốc lá điếu trong 50 năm qua. Ngoài ra, từ năm 2008, Mỹ triển khai 6 biện pháp chính gồm giám sát, bảo vệ cộng đồng khỏi khói thuốc, hỗ trợ cai nghiện, cảnh báo tác hại, cấm quảng cáo và tăng thuế. Tính đến năm 2023, có 5,6 tỷ người (tương đương 71% dân số toàn cầu) đã được bảo vệ bởi ít nhất một trong những biện pháp này, so với chỉ 5% vào năm 2008.
Song song với các biện pháp kiểm soát sự lan rộng của thuốc lá điếu, Mỹ đồng thời cho phép các sản phẩm thay thế có hàm lượng chất gây hại thấp hơn thuốc lá điếu để khuyến khích người hút chuyển đổi.
Đối với thuốc lá không khói, Tổng thống Donald Trump ban hành nhiều chính sách để giải quyết lo ngại giới trẻ bị thuốc lá điện tử (TLĐT) hấp dẫn. Mặt khác, ông vẫn lắng nghe từ nhiều phía, kể cả ngành công nghiệp và các nhà vận động sức khỏe, nhằm hướng tới việc đạt được sự cân bằng để vừa giữ quyền lợi cho người trưởng thành và đồng thời bảo vệ giới trẻ.
Các hành động thiết thực bao gồm tháng 1/2020, ông Trump nâng độ tuổi hợp pháp để mua thuốc lá từ 18 lên 21 tuổi. Ông cũng yêu cầu FDA đẩy nhanh tiến độ thẩm định khoa học đối với các đơn xin cấp phép của các sản phẩm không khói, vì nếu các sản phẩm hợp pháp, phù hợp tiêu chuẩn cộng đồng không sớm được cung cấp đến người dùng thì sẽ là lỗ hổng cho thị trường chợ đen.
Mỹ đã làm gì để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở giới trẻ?
Từ năm 2018, FDA đã khởi động loạt chương trình giáo dục cộng đồng về tác hại thuốc lá, cùng các chính sách kiểm soát hậu kiểm nghiêm ngặt để vừa đáp ứng nhu cầu thị trường, ngăn chặn hàng lậu. Đồng thời, Mỹ đặt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng TLĐT ở giới trẻ thông qua các chương trình giáo dục, được thiết kế nhằm tác động sâu vào tâm lý trẻ. Chương trình này giúp trẻ hiểu rõ dùng TLĐT là sai, gây tổn hại sức khỏe để chủ động tránh xa.
Kết quả cho những nỗ lực này chính là chỉ trong 1 năm (2023-2024), tỷ lệ sử dụng TLĐT ở giới trẻ Mỹ đã giảm mạnh. Mới đây, FDA vừa công bố chiến dịch giáo dục này đã giúp ngăn chặn gần 450.000 trẻ vị thành niên (từ 11-17 tuổi) bắt đầu sử dụng TLĐT. Theo đó, một nghiên cứu được bình duyệt đăng trên tạp chí AJPM của Mỹ ngày 14/3[1] cho thấy, chiến dịch đã giúp giảm gần 70% tỷ lệ sử dụng TLĐT ở giới trẻ, vốn tăng mạnh vào năm 2019. Theo khảo sát NYTS, số học sinh Mỹ sử dụng TLĐT giảm từ 5,38 triệu (2019) xuống 1,63 triệu (2024) – mức thấp nhất trong một thập kỷ qua.[2]
Ngoài ra, cơ quan này cũng siết chặt quản lý, yêu cầu nhà sản xuất, phân phối và kinh doanh thuốc lá lậu chịu trách nhiệm trước pháp luật, bên cạnh duy trì cách tiếp cận cân bằng, vừa bảo vệ giới trẻ vừa đảm bảo quyền lợi của người trưởng thành.
FDA luôn khuyến cáo những người chưa từng hút thuốc, đặc biệt là giới trẻ, không nên bắt đầu hút thuốc, đồng thời phê duyệt dược phẩm hỗ trợ cai thuốc lá và cung cấp thông tin về mức độ rủi ro của từng loại sản phẩm thuốc lá (chuỗi nguy cơ). Theo đó, thuốc lá điếu truyền thống được xác định gây hại cao nhất, còn các sản phẩm thay thế không khói có mức nguy cơ thấp hơn. Từ đó, FDA khuyến nghị người trưởng thành chưa thể cai nên chuyển từ thuốc lá điếu sang các sản phẩm không khói để giảm tác động xấu đến sức khỏe và hạn chế phơi nhiễm với các chất hóa học độc hại, bao gồm chất gây ung thư.
Chương trình giáo dục giới trẻ không nên tiếp xúc TLĐT do Trung tâm Dự phòng & Kiểm soát Bệnh tật (CDC) thực hiện cho thấy, cần phải có biện pháp tâm lý khi phát hiện trẻ tiếp cận sản phẩm, thay vì các giải pháp tiêu cực làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ.
 |
Video tuyên truyền của CDC nhấn mạnh cần đối thoại để cùng trẻ tìm cách giải quyết vấn đề khi phát hiện trẻ dùng vape. (Nguồn: CDC) |
Ngành y tế Hoa Kỳ có tầm ảnh hưởng toàn cầu, nổi tiếng với quy trình kiểm soát nghiêm ngặt, minh bạch và đánh giá khoa học chặt chẽ, với FDA là thước đo tiêu chuẩn quốc tế. Trong kiểm soát thuốc lá, FDA cũng là hình mẫu cho nhiều quốc gia, đặc biệt với hướng tiếp cận giảm tác hại. Tuy nhiên, hiệu quả kiểm soát tại Mỹ còn dựa trên nền tảng giáo dục song hành cùng chính sách phù hợp. Nếu không bắt đầu từ ý thức người dân, họ có thể tìm đến chợ đen. Do vậy, chính sách và các quy định chỉ là tấm khiên ngăn chặn. Giáo dục, giúp hiểu rõ tác hại, cùng sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng mới là yếu tố then chốt để xây dựng môi trường không khói thuốc bền vững.
