Ngẫm suy miền 'Gió Lào, Cát Trắng' - kỳ 4: Khúc khải hoàn từ đất

Đọc Trong chiến hào Thành cổ của cố Đại tá Chu Tam Thành, tôi bị ám ảnh bởi cuộc đối đáp giữa những người lính vừa tiến vào trận địa Thành Cổ. Khi ấy đúng dịp Rằm tháng Bảy nước Thạch Hãn dâng cao, một người nói về sự tích mưa Rằm tháng Bảy, rằng mưa nước lên để chở mả cho người âm, sau đó hỏi liệu chúng mình hy sinh cho thuộc vào thập loại chúng sinh không?

Một người đốp lại, liệt sỹ không nằm trong thập loại ấy. Một người khác cướp lời, nằm trong thì đã sao, đều là người cả, đốt mã có quần áo, giày dép, vàng lá, có khi cả xe đạp, ngựa nghẽo cưỡi nhong nhong chả thích à? Tớ mà hy sinh, tớ chịu nằm trong thập loại ấy…

Trong những năm khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, lớp lớp thanh niên từ mọi miền đất nước cùng khoác balo, quàng cây súng ra chiến trường. Họ xem cái chết bình thản, nhẹ nhàng đối mặt với nó. Họ sẵn sàng chết bất cứ lúc nào, bởi đã sống cuộc đời trọn vẹn, vì lý tưởng cách mạng, vì tình yêu quê hương, đất nước.

Và khi những người lính nằm xuống, đó không phải cái chết mà tất cả thường định nghĩa. Máu của họ đã đổ để nhuộm đỏ lá cờ Tổ quốc, thắp sáng ý chí đấu tranh và tô thắm truyền thống anh hùng của dân tộc. Liệu họ có thuộc vào thập loại chúng sinh không? Tôi không biết. Nhưng tôi chắc chắn một điều, sự hy sinh của những anh hùng liệt sĩ là vô giá. Và họ bất tử, trường tồn mãi trong tâm khảm những người đang sống.

Người dân dâng hương, tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ tại Nghĩa trang Trường Sơn. Ảnh: Trọng Tài.

Đến Nghĩa trang liệt sỹ Quốc gia Trường Sơn, trên khu đồi Bến Tắt, thuộc địa phận xã Linh Trường, huyện Gio Linh, vào một ngày lất phất mưa bụi bay, nhưng tôi không hề cảm thấy lạnh lẽo. Trong không gian ngát hương trầm cùng tiếng chuông vang lên từ Đại hồng chung trên đỉnh đồi, có một sự ấm cúng lan tỏa khắp 10.263 phần mộ các liệt sĩ đã hy sinh trên chiến trường Trường Sơn.

Dù không phải ngày lễ, rất đông người đến dâng hương, tưởng niệm các bậc tiền nhân. Đó là các em học sinh đến từ Quảng Nam theo hành trình “Tìm về địa chỉ đỏ”, là các cựu chiến binh tìm đến bên đồng đội cũ, là những đồng bào muốn thắp nén hương thơm thay cho lời biết ơn gửi đến các anh, các chị đã không tiếc máu xương đổi lấy nền hòa bình cho dân tộc.

Cô Hồng quản trang, cựu thanh niên xung phong Binh đoàn Trường Sơn. Ảnh: Như Ý.

Cô Hồng vốn là cựu thanh niên xung phong Binh đoàn Trường Sơn, nay trở thành quản trang ở Nghĩa trang Trường Sơn. Lúc tôi gặp, cô đang tất tả đi xe máy ngược lên. Cô nói sáng nào cũng thế, sẽ đi thắp hương cho từng ngôi mộ, sau đó vệ sinh, tỉa cây rồi đón tiếp, hướng dẫn thân nhân liệt sĩ cũng như các tổ chức, cá nhân đến thăm viếng.

“Tất cả đều là đồng đội mình mà, phải luôn để anh linh các liệt sỹ cảm thấy ấm lòng”, cô Hồng nói với ánh mắt rưng rưng, “Cô vốn quê Nhật Lệ, Quảng Bình, mồ côi cha mẹ từ sớm, rồi được các anh bộ đội thấy lanh lẹ nên đưa vào thanh niên xung phong, khuân vác súng đạn. Từ năm 1981 cô đã vào làm ở Nghĩa trang Trường Sơn, như một cách để tri ân những người đã ngã xuống vì nước vì non”.

Các cựu chiến binh tới tưởng niệm đồng đội cũ tại Nghĩa trang Trường Sơn. Ảnh: Như Ý.

Việc chọn khu đồi Bến Tắt để xây dựng Nghĩa trang Trường Sơn cũng có lý do. Đây là vị trí là tuyến đầu của chiến trường miền Nam, cũng là điểm khởi đầu của tuyến đường Trường Sơn. Thêm nữa, sau khi tỉnh Quảng Trị được giải phóng, đại bản doanh của bộ đội Trường Sơn cũng đóng tại khu vực đồi Bến Tắt. Vì vậy, 44 năm qua cô Hồng gắn bó nơi đây cũng là gắn bó với những đồng đội của mình.

Năm nay đã 70 tuổi, nhưng cô Hồng vẫn rất nhanh nhẹn, chạy đi chạy lại giữa các khu mộ. “Được ở bên các đồng đội và làm công việc đầy tự hào này, cô như khỏe ra. Làm sao có thể đền ơn hết công lao các anh hùng liệt sỹ, mình cứ làm bằng cả tấm lòng”, cô cười nói, đồng thời chỉ tay về những bình hoa lụa tươi thắm trên mỗi phần mộ, khoe, “hoa này được làm bởi hội người mù tỉnh Quảng Trị và mua bằng kinh phí chương trình ‘Hoa dâng mộ liệt sĩ’, với sự tham gia đóng góp của toàn thể cán bộ, công nhân viên, doanh nghiệp cũng như nhân dân trong và ngoài tỉnh”.

Những bông hoa này đặt trên các phần mộ ở 72 nghĩa trang liệt sĩ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, không chỉ riêng Nghĩa trang Trường Sơn. Khi nói đến Quảng Trị, tỉnh có diện tích nhỏ thứ hai miền Trung, người ta lập tức nghĩ đến nghĩa trang. Có thể là sự sắp đặt của lịch sử, nơi đây vốn có Nghĩa Trủng đàn, nghĩa trang người lính Việt đầu tiên của Việt Nam, được lập vào năm 1872 thời Tự Đức tại làng Thạch Hãn xưa.

Còn bây giờ, hơn 61.000 phần mộ liệt sĩ rải khắp mảnh đất này, trong những nghĩa trang ở trên đồi như Nghĩa trang Trường Sơn, Nghĩa trang Khe Sanh, nằm cạnh quốc lộ như Nghĩa trang Đường 9 hay Thành cổ Quảng Trị - Nghĩa trang không nấm mồ và nghĩa trang “đáy sông còn đó bạn tôi nằm” trên dòng Thạch Hãn. Có cảm giác bất cứ đâu của Quảng Trị, từ sông hồ, đất đai, nhánh cây, ngọn cỏ đều thấm đẫm máu xương của những anh hùng liệt sỹ. Họ tuy mỗi người mỗi nơi nhưng nằm lại nơi đây, hòa vào sông núi, hóa thành hồn cốt quê hương, đất nước.

Thời gian làm đổi thay mọi thứ. Những xe tăng, máy bay địch nay là chứng tích tội ác chiến tranh, Khe Sanh nồng mùi khói súng nay ngào ngạt hương cà phê, còn dãy phố đổ nát, bình địa hoang tàn đã trở thành đô thị sầm uất, nhiều trung tâm thương mại, khách sạn cũng mọc lên từ chính các hố bom.

Đi khắp mảnh đất thiêng liêng gần 500 di tích lịch sử cách mạng, cỏ cũng lên xanh cùng hoa trẩu ở núi rừng Trường Sơn, diệp anh đào ở Hướng Hóa, rồi bông trang, hoa tỉ muội, hoa mười giờ, hoa mưng rợp thành phố Đông Hà.

Những đau thương đã nằm sâu dưới đất, Quảng Trị hồi sinh và vươn mình từ đổ nát chiến tranh. Những hoạt động tri ân, đền ơn đáp nghĩa vẫn tiếp tục, chuông vẫn ngân và hoa đăng không ngừng được thả xuống dòng Thạch Hãn. Người Quảng Trị mãi nhớ quá khứ để kiến tạo tương lai, tiến vào kỷ nguyên mới.

Đó chính là “San hố bom sâu ta dựng lại nếp nhà/ Cho mảnh trăng vàng lại về soi trước giậu/ Cho nhịp chày lại xô câu hò giã gạo/ Giành lấy đất đai, giữ lấy đất đai” như trong bài Khúc khải hoàn của đất đai của nhà thơ Anh Ngọc. Và rằng: Khúc hát cuối cùng vang suốt đến tương lai. Khúc khải hoàn của đất đai chiến thắng.