Tác giả Huỳnh Ngọc Trảng và bộ sách Tổng tập văn học dân gian Nam Bộ đang lần lượt được xuất bản - Ảnh: P.VŨ
* Năm 2023 có vẻ là một năm sôi động với ông, chúng tôi ghi nhận được tên 
Nhà nghiên cứu văn hóa Huỳnh Ngọc Trảng: Tìm vàng trong đất, làm giàu cho đời
Admin
13:30 16/02/2024
Căn biệt thự trăm tuổi giữa trung tâm thành phố của nhà nghiên cứu văn hóa Huỳnh Ngọc Trảng đầy những chậu mai tứ quý ngoài sân, la liệt tranh, tượng, đồ gốm, sách, tư liệu trong nhà.
Dân ca Nam Bộ được hiện đại hóa, song hành cùng các thể loại khác trong những đêm hòa nhạc của giới trẻ - Ảnh: T.T.D.
* Ý kiến của ông rất thú vị. Hiện tại nếu theo dõi trên mạng xã hội, sẽ thấy có nhiều người đã tình nguyện làm việc này rồi, họ cũng đi khắp nơi, làm các clip về các món ăn, về đờn ca tài tử, nghi lễ cưới hỏi, phong tục...
- Có, tôi thường xuyên xem YouTube, mắt không nhìn rõ mà nghe thôi cũng rất thú vị, nhưng họ làm tự phát, phân tán và khai thác chất liệu một cách tự nhiên, chưa có phương pháp khoa học.
Để các clip đa phương tiện trở thành tư liệu lưu trữ trong thư viện, cần đào tạo, tập huấn với các tình nguyện viên có đam mê, tổ chức thực hiện thật nghiêm túc, có chuyên gia thẩm định và phân tích, đánh giá theo chủ đề, các buổi thẩm định này cũng sẽ thành tư liệu...
Như vậy, qua thời gian chúng ta sẽ có được hệ sinh thái thư viện phong phú, sống động, hấp dẫn. Thư viện như vậy gọi là thư viện sinh thể, có sức sống để tồn tại và phát triển trong thời đại số.
Tất nhiên để làm được điều đó cần nhu cầu cao về nguồn lực, đòi hỏi cao về nhân lực và năng lực quản trị.
Ở vị trí của mình, tôi chỉ có thể tình nguyện đóng góp những gì tôi có: sách, các băng ghi âm, video clip, phim tài liệu tích lũy những năm điền dã, cộng tác với Hãng Phim truyền hình TP.HCM, Hãng phim Trẻ, Hãng phim Phương Nam đang dần được đóng góp cho thư viện, tùy theo thỏa thuận bản quyền với các hãng phim và nhà xuất bản.
Dân ca Nam Bộ được hiện đại hóa, song hành cùng các thể loại khác trong những đêm hòa nhạc của giới trẻ - Ảnh: T.T.D.
Để văn hóa cuốn đi...
* "Đóng góp những gì tôi có" mấy chữ giản dị như vậy không biết giới trẻ phải mất bao lâu để học được một phần. Nhân ngày xuân này, ông có thể kể cho độc giả nghe thêm về câu chuyện mà ông gọi là "ly kỳ" trong quá trình biên soạn Tổng tập văn học dân gian Nam Bộ?
- Chuyện đó không giản dị, mà là "ly kỳ" thật. Bao nhiêu năm điền dã, ghi chép, sưu tầm rồi về nghiên cứu, viết sách, tư liệu tôi cứ xếp chồng vào tủ, vào thùng, vào hộp... rồi quên đi.
Mấy năm trước quỹ Hoa Sen đặt vấn đề tài trợ cho tôi làm bộ Tổng tập văn học dân gian Nam Bộ, mừng lắm, tôi lục kho tư liệu ra, ngồi làm đề cương xem phải có bao nhiêu phần, bao nhiêu chủ đề, chất liệu nào đã có sẵn, những gì cần sưu tầm thêm...
Đề cương xong, chọn thể vè làm bộ thứ nhất, làm được một nửa bỗng mắt tôi phát bệnh trọng, không nhìn thấy gì nữa. Bụng bảo dạ: "Thôi rồi, định làm công trình để đời mà trời không cho".
Tôi gom góp trả lại số tiền đã được ứng trước, nhưng mấy cô bên quỹ bảo: "Chúng tôi cần sách, không nhận lại tiền. Ông cứ giữ chữa mắt đi, khi nào làm lại được thì làm".
Mỗi tháng đi chích một mũi vào đáy mắt, đau thấu trời xanh mà vẫn chưa thể nhìn thấy lại. Vợ thấy tôi buồn, bèn bảo: "Tôi sẽ làm con mắt cho ông". Vậy là chúng tôi cùng nghĩ, cùng sáng tạo ra một cách làm mới.
Sắm cái bảng, mớ giấy lịch, bút lông để tôi viết ra những chữ to bằng nửa bàn tay, bà đánh máy lại, đọc đi đọc lại cho tôi sửa miệng để hình thành những bài tiểu luận cho mỗi chủ đề.
Tài liệu sưu tập, bà tìm ra rồi đọc lên cho tôi nghe rồi sắp xếp vào từng khay theo thể loại, theo mục. Rồi cộng tác viên của chúng tôi giúp sưu tầm những nguồn mới...
Làm mệt, hai vợ chồng phủi tay xuống bếp nấu cơm; ăn cơm xong, nghỉ ngơi rồi lại lên làm tiếp. Cứ vậy suốt mấy năm...
Dân ca Nam Bộ được hiện đại hóa, song hành cùng các thể loại khác trong những đêm hòa nhạc của giới trẻ - Ảnh: T.T.D.
* Như vậy mà 7 bộ sách mỗi bộ ngàn trang của tổng tập đã hình thành, nay nhà xuất bản đã in đến bộ thứ tư, như có sự sắp đặt sẵn ở đâu đó rằng công trình để đời này sẽ phải là công trình chồng - vợ. Nhưng ông kể vắn tắt như vậy cũng rất giản dị cho một quá trình rất nhọc nhằn...
- Nhọc nhằn chứ, cực chứ, nhất là khi tuổi đã 70 và bệnh mang trong người, mắt lòa hẳn, nhưng được làm việc mà mình đam mê thì cực nhọc bỗng thành không đáng kể nữa. Tôi còn kể vài câu, còn vợ tôi tuyệt đối không nói một lời nào về việc này với bất kỳ ai.
Bà coi đó là việc đương nhiên phải làm, nài nỉ lắm mới chịu cùng đứng tên tác giả bộ sách. Con gái tôi (nhà nghiên cứu Huỳnh Thanh Bình) dành bao nhiêu ngày tháng đi khắp lộ hẻm miền Tây sưu tầm tranh kính rồi nghiên cứu tranh tường của người Khmer.
Ngày công trình của con hoàn thành, tôi còn tự hào hơn cả công trình của mình nữa.
Đam mê văn hóa là một thứ đam mê lạ lùng, cuốn đi không ngừng nghỉ, càng tìm ra nhiều càng thấy thiếu. Thời trai trẻ làm nghiên cứu viên ở Phân viện Văn hóa nghệ thuật, tôi chẳng mấy khi ở cơ quan.
Cái túi xách một ngăn chứa sổ tay, giấy bút, máy ghi âm, giấy giới thiệu, chứng minh thư; ngăn còn lại có hai bộ quần áo với một tấm đắp, mấy gói trà... vậy thôi là tôi đạp xe đi.
Củ Chi, Lái Thiêu, Hóc Môn, Nhà Bè, Cần Giuộc, Long An, có lúc đưa xe đạp lên xe đò, đến bến lại xuống đạp, tới tận Cái Nước (Cà Mau), Giồng Riềng (Kiên Giang)... chẳng chừa chỗ nào.
Tìm đến mấy ông bà già, pha ấm trà, xin chung rượu, nói chuyện tào lao, cố tìm điểm mạnh, tìm "thời hoàng kim" của họ mà nói vô, đến khi người ta chịu mình rồi, rút ruột mà kể chuyện rồi chỉ còn việc lắng nghe. Hò, vè, thơ, ca dao, tục ngữ... tôi đã ghi lại được từ những cuộc như vậy.
Lúc chưa có băng ghi âm, tôi chép, rồi hò theo, hát theo cho đến khi thuộc âm điệu, về nhà nhờ nhạc sĩ ghi lại ký âm.
Tôi nhờ nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ dạy, học cả nhạc, kịch, múa, sáng tác... để đi đến đâu là hòa mình vào được đến đấy, để được người ta thương mà cho ghi chép văn học dân gian. Hết tiền thì về, viết bài nghiên cứu, viết báo, nhận được nhuận bút, chút công tác phí là lại đi.
Dân ca Nam Bộ được hiện đại hóa, song hành cùng các thể loại khác trong những đêm hòa nhạc của giới trẻ - Ảnh: T.T.D.
AI cũng sẽ chào thua
* Câu chuyện nào trong đó là đáng nhớ nhất với ông?
- Nhớ mãi mãi là một ngày tháng 9-1980 tôi đến Giá Rai, Bạc Liêu và được một anh cán bộ thông tin văn hóa cho biết ở đây còn một người cháu ngoại của ông Mười Chức, nhân vật chính trong cuộc nổi dậy đồng Nọc Nạn năm 1928.
Mừng hơn bắt được vàng, tôi đòi phải đi ngay dù được cho biết nhà ông Tư Đang ở sâu trong đồng. Đạp xe rồi lội ruộng cả chục cây số, anh cán bộ giới thiệu xong rồi về, mình tôi ở lại. Trình bày hết lẽ, ông Tư Đang chẳng nói năng, chỉ lấy ra chai rượu, tôi săm sắn nhóm lò nướng mấy con khô.
Cuộc rượu tới khuya, ruộng đồng tối mịt mùng chẳng lé loi ánh điện, cả tôi lẫn chủ nhà đều lăn ra ngủ mệt. Mờ sáng hôm sau ông Tư Đang dậy sớm nấu cơm, nắm mang đi ruộng. Tôi thức rồi mà chẳng dám nói, bụng nghĩ kỳ này công cốc, về không.
Nào ngờ, ông vuốt thẳng bộ quần áo, rót chén nước trà, châm mấy nén nhang cắm lên bàn thờ khấn vái rồi rút xuống một ống tre.
Ông cẩn trọng mở ra, rút cuộn giấy bên trong đưa cho tôi: "Ngồi đó chép đi, qua mần ruộng về sẽ lấy lại".
Ông vác cuốc ra đồng, tôi lôi giấy bút ngồi chép đến đổ mồ hôi, bụng đói réo sôi. Bài vè Mười Chức hơn 800 câu kể tường tận vụ án đồng Nọc Nạn như một bản án với thực dân Pháp, như bài báo xuất bản miệng trong dân gian từ những năm 1930 đã được sưu tầm như vậy.
Dân ca Nam Bộ được hiện đại hóa, song hành cùng các thể loại khác trong những đêm hòa nhạc của giới trẻ - Ảnh: T.T.D.
* Thật là thú vị, và có lẽ ông thường gặp may mắn như thế...
- Tôi là một người tò mò, luôn ham muốn tìm hiểu, học hỏi, say mê mọi thứ liên quan đến văn hóa, và tôi luôn ý thức phải khai thác kho tàng văn hóa dân gian thật bài bản, khoa học.
Đi điền dã, sưu tầm, nghe qua có vẻ như lang thang ta bà nhưng thật ra trước khi đi tôi đã làm những cuộc tiền nghiên cứu từ địa lý đến lịch sử, chọn địa điểm chắc chắn "sẽ có chuyện" để đi, và chính sự chuẩn bị tư liệu, kiến thức nền đó sẽ cho mình chuyện để nói, để khơi gợi, tìm ra ngọc vàng khuất lấp.
Sưu tầm được rồi, mang về phải nghiên cứu lại lần nữa, đối chiếu với tư liệu, chú giải, đánh giá... May mắn trong công việc là có, nhưng phải chuẩn bị mới đón được và tận dụng được may mắn.
Như khi ghi lại một câu hò cấy lúa, phải thăm hỏi xem lúa nơi này thời đó cấy mấy vụ một năm, cấy - gặt lúc nào, thời tiết, địa hình ra sao, bối cảnh lịch sử, xã hội, đời sống nông dân thời bấy giờ...
Thấu rõ những vòng tròn đồng tâm đó rồi, cái tâm ở giữa là câu hò mới hiện lên đầy đủ ý nghĩa, giá trị của nó. Tôi gọi đây là cách "tiếp cận xuyên thấu" để hiểu văn học trong bối cảnh thực, không được lấy cái mình đã biết hay tự nghĩ ra để áp đặt vào.
* Vâng, và đó là những việc mà sẽ không bao giờ có ứng dụng công nghệ hay
Một phần kho tư liệu ấy được ông sắp xếp, luận giải và công bố trong bộ Tổng tập văn học dân gian Nam Bộ.
Bộ sách góp phần làm phong phú kho tàng văn học dân gian của dân tộc. Bộ sách cũng sẽ giúp bạn đọc hiểu thêm về các khía cạnh lịch sử văn hóa - xã hội, về đất và người Nam Bộ qua nhiều thời kỳ.
Huỳnh Ngọc Trảng là tác giả rất cẩn trọng trong công việc. Văn phong giản dị, nhưng ông rất kỹ lưỡng cân nhắc khi lựa chọn từ ngữ.
Làm việc với ông rất thú vị, chúng tôi luôn học được, nghe được những điều hay, điều lạ bên ngoài trang bản thảo.
Từ câu chuyện của ông, chúng tôi thường bật ra một đề tài mới. Hàng chục cuốn sách về văn hóa đã liên tục ra đời như vậy...
Tết Thanh minh vào đầu năm do chịu ảnh hưởng từ Trung QuốcCùng chủ đề
Vụ nữ diễn viên Nhật Bản mất tích: Phát hiện thi thể phân hủy tại nhà riêng
TPO - Một thi thể được tìm thấy trong nhà nữ diễn viên Nhật Bản Tono Nagiko. Tuy nhiên, do...
Không bán được vé nào, một phim Việt sắp rời rạp
TPO - Riêng trong ngày 6/7, “Thám tử Kiên: Kỳ án không đầu” chỉ còn 1 suất chiếu. Bộ phim...
Bún bò Huế O Kay nước trong, chả cua vừa béo vừa bùi, bắp bò hoa xắt lát
Quán bún bò Huế có cái tên 'ngồ ngộ' O Kay, mà theo anh chủ quán người Huế giải nghĩa...
Mới cập nhật
Fentanyl bất hợp pháp bắt đầu gây đại dịch ngầm ở Mỹ từ năm 2013 và trở thành loại ma túy mới phê hơn vì mạnh hơn heroin tới 50 lần.
Công nghệ thông tin là một ngành học được đào tạo để sử dụng máy tính và các phần mềm máy tính để xử lý các dữ liệu thông tin, lưu trữ và chuyển đổi các dữ liệu hướng đến sự phát triển của công nghệ và khoa học kỹ thuật trong thời đại số hóa ngày nay.
Hiện nay, một số công cụ như Turnitin và GPTZero có khả năng phát hiện đạo văn, bài luận do AI 'sáng tác' hay số liệu ảo, biểu đồ ảo...
Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu (nay là tỉnh Cà Mau) kết luận nhiều nội dung sai phạm tại Sở Giáo dục và Đào tạo và tại Trường THPT chuyên Bạc Liêu.
TPO - Hàng chục ha rừng ngập mặn bị chết, làm giảm độ phủ xanh rừng ngập mặn tại các cửa biển ở Hà Tĩnh. Các chuyên gia đã kiểm tra, phân định ra 18 loài sinh vật gây hại và đưa ra các giải pháp ban đầu trong xử lý, tạo tiền đề phục hồi rừng.
TPO - Theo Nghị định mới của Chính phủ, nếu chủ đầu tư bán nhà ở xã hội thu cao hơn giá kiểm toán sẽ phải hoàn trả lại cho người dân, trong trường hợp thu thiếu không được thu thêm.
TPO - Lưu tốc nước sông Hồng khu vực cầu phao Phong Châu xuống dưới mức 2m/s. Sáng nay, cầu phao đã hoạt động trở lại phục vụ người dân sau một tuần tạm dừng do nước sông chảy xiết.
Nhiều người bệnh mạn tính vui mừng khi Bộ Y tế ban hành danh mục bệnh, nhóm bệnh được kê đơn thuốc tối đa 90 ngày.
TPO - Sáng nay (6/7), giá vàng miếng SJC vẫn duy trì ở mức cao gần 121 triệu đồng/lượng. Giá vàng 6 tháng đầu năm tăng hơn 37% so với cùng kỳ năm ngoái.
Kết thúc năm học 2024–2025, học sinh khối 9 Trường TH & THCS FPT Đà Nẵng ghi dấu ấn với loạt thành tích nổi bật trong kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10. Tất cả học sinh đều trúng tuyển vào các trường THPT trên địa bàn theo đúng nguyện vọng của mình, trong đó có nhiều em đỗ vào các trường top đầu của thành phố.
