Thị trường bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, là kênh dẫn vốn trung, dài hạn cho nền kinh tế, bảo vệ tài chính cho người dân và góp phần đảm bảo an sinh xã hội. Tuy nhiên, tình trạng trục lợi bảo hiểm đang gia tăng với các hình thức gian lận ngày càng phức tạp và tinh vi. Nếu không ngăn chặn kịp thời, hiện tượng này sẽ làm suy yếu niềm tin vào hệ thống bảo hiểm và có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng về kinh tế và xã hội.
Hậu quả dai dẳng vì trục lợi bảo hiểm
Trục lợi bảo hiểm không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn là vấn đề phổ biến tại các quốc gia phát triển. Cục Quản lý Giám sát Bảo hiểm, Bộ Tài chính cho rằng các doanh nghiệp bảo hiểm cần có quy trình thẩm định và giám sát chặt chẽ để phát hiện kịp thời các dấu hiệu gian lận và có biện pháp xử lý. Các doanh nghiệp cũng cần tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức của công chúng về bảo hiểm.
 |
Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Vinh đọc lệnh khởi tố các bị can trong đường dây trục lợi bảo hiểm năm 2023. |
TS Lê Đạt Chí, Trưởng Khoa Tài chính, Đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng ngoài quy định pháp luật, cần có một hệ thống giải pháp mạnh mẽ để phòng chống trục lợi bảo hiểm. Việc gian lận trong bảo hiểm kéo dài thời gian xử lý yêu cầu bồi thường và làm tăng khối lượng công việc của các phòng ban liên quan, dẫn đến chậm trễ trong việc chi trả cho khách hàng hợp pháp. Điều này làm suy giảm lòng tin của khách hàng vào chất lượng dịch vụ của doanh nghiệp bảo hiểm.
Hơn nữa, trục lợi bảo hiểm gây mất cân bằng hệ thống và làm tăng giá sản phẩm bảo hiểm. Khi phải chi trả cho các yêu cầu bảo hiểm không hợp pháp, doanh nghiệp buộc phải điều chỉnh mức phí bảo hiểm để bù đắp tổn thất. Điều này gây bất công cho các khách hàng trung thực, làm tăng phí bảo hiểm của họ và đồng thời tạo ra rủi ro tài chính lớn cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ quyền lợi của các khách hàng khác.
Để ngăn chặn trục lợi, các doanh nghiệp phải đầu tư vào công tác giám sát và kiểm tra, sử dụng công nghệ và tăng cường quy trình kiểm soát nội bộ. Điều này làm tăng chi phí quản lý và vận hành, giảm hiệu quả kinh doanh và gây thiệt hại cho toàn bộ hệ sinh thái bảo hiểm. Một rủi ro nữa là doanh nghiệp có thể phải chi trả quyền lợi bảo hiểm không đúng đối tượng, gây thiệt hại tài chính và ảnh hưởng đến an toàn tài chính của doanh nghiệp.
TS Lê Đạt Chí phân tích thêm, nguyên nhân của trục lợi là do số tiền có thể thu được quá lớn khiến nhiều người tham gia bất chấp hậu quả. Họ có tâm lý "được thì tốt, không được thì thôi", dẫn đến tình trạng trục lợi gia tăng. Tuy nhiên, những người tham gia bảo hiểm với mục đích trục lợi thường không lường trước được các hậu quả pháp lý, như thiệt hại về sức khỏe, tính mạng, phải hoàn trả toàn bộ số tiền trục lợi cho công ty bảo hiểm, chịu phạt tiền, truy tố hình sự và án tù nghiêm khắc. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn làm tổn hại đến uy tín và danh dự của gia đình.
Các doanh nghiệp tăng cường biện pháp phòng, chống các hành vi gian lận
Tình trạng trục lợi bảo hiểm tại Việt Nam ngày càng phổ biến với nhiều hình thức gian lận khác nhau, từ việc tự gây thương tích để nhận tiền bảo hiểm đến giấu bệnh hiểm nghèo khi mua bảo hiểm, thay đổi thông tin sau khi đã mắc bệnh, hay làm giả hồ sơ y tế. Đặc biệt, có dấu hiệu hình thành các nhóm hoặc đường dây trục lợi có tổ chức, với sự hỗ trợ của các cá nhân am hiểu về bảo hiểm và nhân viên y tế tại các cơ sở điều trị.
Trong những năm qua, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm đã chủ động phát hiện và ngăn chặn các hành vi gian lận. Ví dụ, Generali Việt Nam đã phát hiện và xử lý vụ làm giả chứng từ y tế tại các bệnh viện Thanh Hóa vào tháng 8/2023. Phú Hưng Life cũng phát hiện vụ gian lận ở Nghệ An liên quan đến nhân viên y tế tại Bệnh viện Đa khoa Thái An và Trung tâm Y tế huyện Hưng Nguyên, dẫn đến việc khởi tố các đối tượng liên quan. Manulife Việt Nam đã ghi nhận nhiều trường hợp trục lợi tinh vi, bao gồm làm giả hồ sơ bệnh án tại Hà Tĩnh.
 |
Công an đã triệt phá thành công nhiều đường dây làm giả giấy khám sức khỏe để trục lợi. |
Tuy nhiên, các doanh nghiệp bảo hiểm gặp khó khăn trong việc điều tra và xử lý các vụ gian lận trong khi vẫn phải tuân thủ quy định về thời gian chi trả quyền lợi bảo hiểm. Theo Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022, các doanh nghiệp phải chi trả bảo hiểm trong vòng 15 ngày kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, điều này khiến họ không thể điều tra kỹ lưỡng và đôi khi phải chi trả bảo hiểm mặc dù có dấu hiệu trục lợi. Theo khảo sát của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam, tỷ lệ hồ sơ bị từ chối chi trả vì trục lợi dao động từ 3%-8%, trong khi các hồ sơ nghi ngờ nhưng thiếu chứng cứ vẫn phải được chi trả.
