
Từ trái qua: xôi gấc, xôi vừng đen, xôi bắp - Ảnh: NVCC
Ngày mùng 2
Từ trái qua: xôi gấc, xôi vừng đen, xôi bắp - Ảnh: NVCC
Ngày mùng 2
Nghệ nhân bánh dân gian Hiền Minh - Ảnh: NVCC
Trên nền truyền thống, chị hay sáng tạo những vị riêng nên bánh mứt của gia đình chị ít khi bị “đụng hàng” với khay mứt, đĩa bánh với gia đình người khác.
Chị ví dụ, mứt dừa là món mứt quốc dân ở miền Nam, thay vì đường cát, đường phèn, chị sử dụng đường thốt nốt.
Hay khi làm mứt mãng cầu, chị đưa vào đó thêm me. Vị ngọt ngọt của mãng cầu, vị chua chua của me làm cho món mứt lạ miệng hơn.
Ngoài mứt mãng cầu me, chị sáng tạo thêm món mứt mãng cầu muối ớt. Thay vì vị ngọt truyền thống của mứt mãng cầu, Hiền Minh cho thêm muối ớt vào. Khi ăn, cảm thấy miếng mứt đa vị một cách bất ngờ.
Chị Hiền Minh là người gốc Bắc nhưng sống ở Nam từ bé; sau này lấy chồng người miền Trung nên chị có nhiều trải nghiệm bánh mứt, xôi chè... ở các miền địa lý khác nhau.
Mứt mãng cầu me - Ảnh: NVCC
Vi vu bánh mứt vùng miền mà mê
Việt Nam có nền văn minh lúa nước lâu đời. Từ nền gạo tẻ, gạo nếp, người dân thường làm những món bánh, xôi, chè dâng lên bàn thờ ông bà tổ tiên để cảm tạ và cầu mong một năm mới mùa màng bội thu.
Hầu hết các loại bánh đều từ nền lúa gạo đó, được chế biến theo nhiều hình thức, khẩu vị từng vùng miền và tùy cả từng gia đình mà có tên gọi, hình thức, mùi vị khác nhau.
Ở miền Bắc, gia đình nào cũng cúng bánh chưng trên bàn thờ gia tiên - Ảnh: NVCC
Tết miền Bắc, người dân thường cúng
Bánh tét vào xuân - Ảnh: NVCC
“Người miền Nam không có chuối trên mâm cỗ ngày Tết như người miền Bắc và miền Trung, ngoại trừ chuối đưa vào bánh tét, dâng lên cúng ông bà tổ tiên”, chị Hiền Minh nói.
Chưa kể, Tết vi vu bánh mứt, xôi chè ở các vùng miền mà mê.
Nếu ở miền Bắc có chè lam, chè kho,... miền Trung có bánh tổ, bánh thuẫn, bánh cốm,... thì ở miền Nam vào dịp Tết, ngoài bánh tét còn có bánh thuẫn (nhưng khác bánh thuẫn miền Trung), bánh bò, bánh da lợn...
Mứt dừa - Ảnh: NVCC
Người Hoa ở miền Nam cũng có bánh tổ nhưng khác bánh tổ miền Trung vì bánh miền Trung có vị gừng rất đặc trưng.
Nghệ nhân Hiền Minh kể, có một lần chị ra Phú Yên, rất ấn tượng món xôi chè. Người dân xào đậu đen, ép khuôn. Ăn rất thơm ngon, vị bùi béo riêng.
Văn hóa làm mứt ở các vùng miền cũng khác nhau.
Bánh Việt tuy cực một chút nhưng rất ngon - Ảnh: NVCC
Về cơ bản, địa phương nào có đặc sản nào thì Tết sẽ có mứt đó. Chẳng hạn ở miền Tây, mứt mãng cầu, mứt dừa... luôn có trong gian bếp mỗi gia đình.
Miền Trung và miền Bắc không đa dạng trái cây như miền Nam. Ở miền Bắc và Trung, đa số có mứt gừng. Ở miền Bắc có thêm mứt bí, mứt hạt sen, ô mai...
Nói sao cho hết ngàn năm bánh mứt Việt Nam mình. Kể một hồi mà không hết chuyện.