Bà Nguyễn Thị Lợi (ảnh nhỏ) và mảnh đất ao của gia đình ông Bảy - Ảnh: TUYẾT MAI
Đó là trường hợp gia đình bà Nguyễn Thị Lợi (55 tuổi, ngụ quận 7, TP.HCM) gặp phải.
Vụ việc kéo dài nhiều năm khiến gia đình bà mệt mỏi. Gia đình bà đã làm đơn khiếu nại gửi đến nhiều cơ quan nhưng nhận lại chỉ là sự im lặng.
Tòa án thành phố đã ra quyết định
Nguồn gốc mảnh đất ao có diện tích hơn 2.500m2 tọa lạc tại phường Phú Mỹ, quận 7 là của vợ chồng ông Nguyễn Văn Bảy, bà Nguyễn Thị Tuy mua lại từ bà Nguyễn Thị Hiển.
Năm 1996, ông Bảy bán bằng giấy tay cho bà Ngô Thị Bích Ngọc (75 tuổi) với giá 70 triệu đồng. Tuy nhiên khi bà Ngọc làm hồ sơ đăng ký đất ao thì gia đình ông Bảy gây khó khăn, nên năm 2007 bà Ngọc khởi kiện ông Bảy ra tòa, yêu cầu gia đình ông tiếp tục hợp đồng.
Năm 2012, ông Bảy mất. Đến năm 2022, Tòa án nhân dân (TAND) quận 7 đưa vụ án ra xét xử, các con cháu của ông Bảy (gồm bà Lợi - con gái ông Bảy, và 6 người khác) thừa kế quyền và nghĩa vụ.
Tại tòa, gia đình ông Bảy cho rằng ông Bảy có ba cái ao, ông bán cho bà Ngọc một cái ao có diện tích 300m2 bằng giấy tay với giá 180 triệu đồng, nhưng bà Ngọc chỉ mới trả 100 triệu đồng.
Do bà Tuy (vợ ông Bảy) không biết chữ, còn ông Bảy lúc đó đã già yếu nên bà Ngọc nói ký vào giấy để đóng thuế ao nhưng thực chất nội dung là bán hai cái ao còn lại có diện tích hơn 2.500m2. Ngay khi biết chuyện, gia đình ông Bảy đã đến UBND phường Phú Mỹ báo để ngăn chặn sự việc.
Trong quá trình giải quyết vụ án, TAND quận 7 trưng cầu giám định chữ ký trên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Bảy và bà Ngọc. Kết luận giám định của Viện Khoa học hình sự tại TP.HCM kết luận chữ ký trên hợp đồng là của ông Bảy nhưng chữ ký mục "vợ" thì không phải là chữ ký của bà Tuy.
Tòa án cho rằng, theo hợp đồng, diện tích chuyển nhượng là đất nông nghiệp của hộ gia đình ông Bảy, bà Tuy. Việc ông Bảy tự ý chuyển nhượng mà không được sự đồng ý của bà Tuy và các con là không phù hợp với quy định pháp luật.
Bà Ngọc nhận chuyển nhượng diện tích đất nông nghiệp nhưng không sử dụng, gia đình ông Bảy vẫn là người trực tiếp quản lý, sử dụng phần diện tích tranh chấp này và bà Ngọc không phải là người trực tiếp canh tác, sản xuất nông nghiệp nên không đủ điều kiện nhận chuyển nhượng đất nông nghiệp.
Từ đó, TAND quận 7 đã tuyên hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Bảy và bà Ngọc vô hiệu. Buộc những người thừa kế nghĩa vụ của ông Bảy phải liên đới chịu trách nhiệm hoàn trả cho bà Ngọc 70 triệu đồng đã nhận và bồi thường thiệt hại cho bà Ngọc gần 2 tỉ đồng.
Xử phúc thẩm, TAND TP.HCM giữ nguyên bản án sơ thẩm. Sau đó những người thừa kế quyền và nghĩa vụ của ông Bảy đã thi hành xong nghĩa vụ hoàn trả tiền và bồi thường cho bà Ngọc.
Khổ vì hàng xóm không xác nhận ranh đất
Sau khi thi hành án xong, những tưởng sẽ được cấp sổ đối với mảnh đất trên, nhưng bất ngờ hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của gia đình bà Lợi bị Phòng Tài nguyên - Môi trường UBND quận 7 trả hồ sơ do có tờ trình của UBND phường Phú Mỹ.
UBND phường Phú Mỹ nêu: "Trong việc xác định ranh đất tại vị trí nêu trên, UBND phường có nhận được đơn đề nghị không xác nhận ranh giới, mốc giới đối với thửa đất số 22, tờ bản đồ số 6 phường Phú Mỹ của bà Nguyễn Thị Út.
UBND phường Phú Mỹ đã mời hai bên đến UBND phường để giải quyết nội dung đơn của bà Nguyễn Thị Út, nhưng chưa thống nhất được ranh giới thửa đất".
Đáng nói là trước đó, trong vụ án, bà Nguyễn Thị Hiển và bà Nguyễn Thị Út (con gái của bà Hiển) cũng được tòa án xác định là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Tại tòa, bà Hiển cho biết bà là chủ ao với kích thước hơn 2.500m2. Bà đã bán cho ông Bảy và đã làm giấy cam kết không gây trở ngại hoặc tranh chấp với ông Bảy.
Cũng tại tòa, bà Út cho rằng nguồn gốc diện tích đất tranh chấp là cha mẹ bà bán cho vợ chồng ông Bảy, sau đó ông Bảy bán cho bà Ngọc. Bà Ngọc nhờ bà trông nom cho đến nay. Việc tranh chấp giữa ông Bảy và bà Ngọc, bà không có ý kiến gì.
Theo luật sư Trần Minh Hùng (Đoàn luật sư TP.HCM), khoản 2 điều 19 nghị định 101/2024 quy định 9 trường hợp cơ quan tiếp nhận hồ sơ, giải quyết thủ tục không tiếp nhận hồ sơ hoặc dừng giải quyết thủ tục đăng ký đất đai.
Theo quy định trên, cơ quan tiếp nhận hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận không được từ chối nhận hồ sơ với lý do hàng xóm không chịu ký giáp ranh nếu không có tranh chấp đất đai.
Cơ quan tiếp nhận hồ sơ chỉ được từ chối tiếp nhận hồ sơ nếu nhận được văn bản của cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai về việc đã tiếp nhận đơn đề nghị giải quyết tranh chấp đất đai từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Do đó, dù bà Út không ký giáp ranh, người sử dụng đất vẫn nộp hồ sơ theo quy định và vẫn có thể được cấp giấy chứng nhận theo quy định.
Đồng quan điểm, luật sư Huỳnh Văn Nông (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng trong vụ tranh chấp giữa ông Bảy và bà Ngọc, TAND quận 7 đã lập bản đồ đo vẽ thửa đất và căn cứ vào đó để xét xử. TAND TP.HCM xét xử phúc thẩm, tuyên y án sơ thẩm.
Bản án đã có hiệu lực pháp luật, các bên liên quan phải thực hiện theo nội dung bản án đã tuyên.
Trong trường hợp này, bà Út được xác định là người có liên quan trong vụ án nhưng bà không có ý kiến gì, cũng không khởi kiện vụ án dân sự khác để tranh chấp quyền sử dụng đất thì không có lý do gì để cho rằng ranh đất có tranh chấp.
Việc bà Út làm đơn gửi UBND phường Phú Mỹ đề nghị không xác nhận ranh giới, mốc giới là không có cơ sở.
Phòng Tài nguyên - Môi trường UBND quận 7 căn cứ vào nội dung này để trả hồ sơ là không đúng quy định. Bà Lợi có quyền khiếu nại và có thể khởi kiện ra tòa.
Phóng viên báo Tuổi Trẻ TP.HCM nhiều lần liên hệ với chủ tịch UBND phường Phú Mỹ, nhưng lãnh đạo phường không phản hồi.
"Vụ việc này đã kéo quá dài, cha tôi cũng đã qua đời, chúng tôi cũng đã nộp tiền thi hành án xong mà gia đình chúng tôi vẫn chưa được cấp sổ. Việc này đã ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của gia đình tôi", bà Nguyễn Thị Lợi nói.
Thủ tục cấp sổ đỏ ra sao?
Theo luật sư Bùi Quốc Tuấn (Đoàn luật sư TP.HCM), thủ tục cấp sổ đỏ lần đầu được quy định tại nghị định 101/2024.
Theo đó, người sử dụng đất cần chuẩn bị: đơn đăng ký cấp giấy chứng nhận theo mẫu số 04/ĐK; chứng từ đã thực hiện nghĩa vụ tài chính hoặc các giấy tờ liên quan tới việc được miễn, giảm nghĩa vụ tài chính về đất và tài sản gắn liền với đất; trích đo bản đồ địa chính (nếu có); giấy ủy quyền (nếu ủy quyền cho người khác nộp sổ đỏ).
Ngoài những loại giấy tờ chính trên thì tùy thuộc vào nhu cầu mà người dân cần chuẩn bị giấy tờ chứng minh theo từng trường hợp.
Tranh chấp đất đai, có thể nhờ trọng tài thương mại giải quyết?
