4 nhóm chính
Theo Bộ Xây dựng , hiện mạng lưới đường sắt quốc gia gồm 7 tuyến chính và 12 tuyến nhánh, tổng chiều dài 2.703 km. Tuy nhiên, ngành công nghiệp đường sắt - với hạt nhân là Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) - mới chỉ dừng ở mức sản xuất, bảo trì phương tiện tốc độ thấp và chế tạo thiết bị cơ khí đơn giản, công nghệ lạc hậu. Mặc dù có tới 35 cơ sở sản xuất, phần lớn máy móc, linh kiện, thiết bị vẫn phải nhập khẩu.
Vì thế, dự thảo quyết định ban hành đưa ra Danh mục hàng hóa, dịch vụ công nghiệp đường sắt Bộ Xây dựng trình Thủ tướng gồm 4 nhóm chính: Phương tiện giao thông đường sắt; hệ thống thông tin và tín hiệu; ray, ghi, phụ kiện liên kết; hệ thống cấp điện sức kéo.
Các nhóm này được chia thành 15 loại hàng hóa, dịch vụ thiết yếu mà doanh nghiệp Việt có thể được Nhà nước đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ. Theo tính toán, trong 5-10 năm tới, tổng giá trị của các nhóm hàng hóa, dịch vụ này có thể đạt 15-20 tỷ USD, căn cứ theo lộ trình phát triển các tuyến đường sắt quốc gia và đô thị.
Theo tính toán của Bộ Xây dựng, trong 5-10 năm tới, tổng giá trị của các nhóm hàng hóa, dịch vụ này có thể đạt 15-20 tỷ USD. Ảnh minh họa: AI.
Cơ quan soạn thảo cho biết, Danh mục được xây dựng dựa trên năng lực thực tế của doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các đơn vị thuộc lĩnh vực cơ khí chế tạo, điện - điện tử, công nghệ thông tin, năng lượng và sản xuất - lắp ráp phương tiện.
Một số tập đoàn lớn như Viettel, VNPT, Vingroup, THACO, Thành Công, Hòa Phát, FPT hay Công ty Xe lửa Gia Lâm được kỳ vọng sẽ tham gia nghiên cứu, đầu tư và phát triển sản phẩm công nghiệp đường sắt.
Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy, d anh mục này sẽ là căn cứ để các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng sản phẩm công nghiệp đường sắt cho doanh nghiệp Việt Nam. Đây là tiền đề giúp doanh nghiệp yên tâm, chủ động nghiên cứu, đầu tư, nâng cao năng lực thiết kế, chế tạo, sản xuất; từng bước tăng tỷ lệ nội địa hóa, đặc biệt trong nhóm vật tư, thiết bị, phụ tùng đường sắt.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng cũng nhấn mạnh việc ban hành danh mục giúp doanh nghiệp Việt tham gia sâu vào chuỗi cung ứng, từng bước l àm chủ công nghệ , phát triển công nghiệp đường sắt bền vững, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng và an ninh.
Nếu được phê duyệt, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan phổ biến rộng rãi danh mục, giới thiệu nhu cầu thị trường và tiêu chí lựa chọn, thu hút doanh nghiệp quan tâm, tham gia đầu tư và sản xuất.
Tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp
Bộ Xây dựng đang hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định việc giao nhiệm vụ, đặt hàng và tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp Việt Nam cung cấp hàng hóa, dịch vụ công nghiệp đường sắt.
Theo dự thảo Nghị định, doanh nghiệp được lựa chọn phải có tài sản ròng không âm, chứng minh được năng lực huy động vốn .
Doanh nghiệp hoạt động trên 3 năm phải có doanh thu bình quân 3 năm gần nhất từ 8.000 tỷ đồng trở lên. Doanh nghiệp dưới 3 năm phải có vốn điều lệ tối thiểu 3.000 tỷ đồng. Trường hợp có vốn đầu tư nước ngoài, tối thiểu 35% vốn điều lệ phải thuộc sở hữu nhà đầu tư trong nước.
Các tiêu chí này được xây dựng dựa trên quy mô của VNR - hiện là doanh nghiệp nhà nước duy nhất trong lĩnh vực này.
VNR hiện là doanh nghiệp nhà nước duy nhất trong lĩnh vực đường sắt. Ảnh: VNR.
Theo Bộ Xây dựng, kinh nghiệm quốc tế cho thấy hiệu quả của cơ chế giao nhiệm vụ gắn với chuyển giao công nghệ. Tại Hàn Quốc, khi triển khai dự án đường sắt tốc độ cao, Tập đoàn Hyundai Rotem được giao tiếp nhận công nghệ, sản xuất phương tiện và hệ thống tín hiệu. Nhờ đó, vốn điều lệ của Rotem tăng từ 175 tỷ won (1999) lên 2.009 tỷ won (2024), tương đương hơn 40.000 tỷ đồng. Hiện Rotem nằm trong top 10 nhà sản xuất tàu toàn cầu , chiếm gần 14% thị phần đường sắt đô thị, chỉ sau Bombardier và Alstom.
Với các doanh nghiệp nhỏ hơn, dự thảo nghị định cũng cho phép tham gia một hoặc một số cấu phần của hàng hóa, dịch vụ công nghiệp đường sắt, góp phần hình thành chuỗi công nghiệp hỗ trợ trong nước và thúc đẩy phát triển toàn diện ngành công nghiệp đường sắt Việt Nam.
