BS Nguyễn Hoàng Anh khám bệnh cho một bệnh nhân - Ảnh: M.T.
Đây là những câu hỏi mà bác sĩ thường xuyên nhận được trong phòng khám về việc uống cà phê. ThS Nguyễn Hoàng Anh, khoa nội tim mạch Bệnh viện Nhân dân Gia Định, đã chia sẻ như vậy tại buổi sinh hoạt chuyên môn "Lối sống và sức khỏe tim mạch", được Bệnh viện Nhân dân Gia Định tổ chức vào ngày 25-12 tại TP.HCM.
Sử dụng đúng cách, uống cà phê có lợi cho tim mạch
"Nhiều bệnh nhân tim mạch mạn tính lo lắng cà phê sẽ làm tăng huyết áp, gây hồi hộp, rối loạn nhịp tim nên chủ động bỏ hẳn. Trong khi đó bằng chứng khoa học hiện nay cho thấy nếu sử dụng đúng cách, cà phê không những không gây hại mà còn có lợi cho tim mạch", bác sĩ Hoàng Anh cho hay.
Cà phê được phát hiện từ thế kỷ IX tại Ethiopia, sau đó lan rộng ra Trung Đông, châu Âu và châu Mỹ, trước khi được người Pháp đưa vào Việt Nam từ thế kỷ XIX. Trải qua nhiều thập kỷ, cà phê từng bị "gắn mác" là nguyên nhân gây tăng huyết áp, tim đập nhanh, thậm chí nhồi máu cơ tim. Tuy nhiên những nhận định này dần được xem xét lại, khi các nghiên cứu quy mô lớn ra đời.
Theo bác sĩ Hoàng Anh, các nghiên cứu cho thấy ở người chưa quen uống, caffeine có thể làm tăng huyết áp tạm thời, trung bình 5-12 mmHg. Tuy nhiên hiện tượng này thường giảm dần và mất đi khi cơ thể đã thích nghi.
Các nghiên cứu dài hạn cho thấy uống cà phê ở mức độ vừa phải không làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, thậm chí uống 3-4 ly/ngày còn liên quan đến nguy cơ tăng huyết áp thấp hơn trong tương lai.
Về mỡ máu, nhiều người cho rằng cà phê làm tăng cholesterol. Thực tế nguyên nhân chủ yếu đến từ cà phê không lọc, do chứa các chất diterpene như cafestol và kahweol - những chất có thể làm tăng LDL-cholesterol.
Ngược lại, cà phê lọc qua giấy gần như không làm tăng cholesterol, và mức tăng nhẹ nếu có thường không mang ý nghĩa lâm sàng rõ rệt.
Một lợi ích đáng chú ý của cà phê là khả năng giảm nguy cơ đái tháo đường type 2. Phân tích gộp nhiều nghiên cứu cho thấy uống khoảng 5 ly cà phê mỗi ngày có thể giúp giảm đến 30% nguy cơ mắc bệnh, và mỗi ly cà phê bổ sung giúp giảm thêm khoảng 6%. Tuy nhiên lợi ích này chỉ ghi nhận với cà phê đen, không thêm đường, sữa hay kem.
Với bệnh mạch vành, nguy cơ thấp nhất được ghi nhận ở nhóm uống từ 1-4 ly cà phê mỗi ngày, đặc biệt là cà phê lọc. Ngược lại, uống quá nhiều, trên 8–9 ly/ngày, có thể làm tăng nguy cơ tim mạch.
Không ít người lo ngại cà phê gây rung nhĩ hoặc các rối loạn nhịp nguy hiểm. Tuy nhiên các nghiên cứu gần đây cho thấy cà phê không làm tăng nguy cơ rung nhĩ, thậm chí còn giúp giảm nguy cơ tái phát rung nhĩ ở những bệnh nhân đã được sốc điện chuyển nhịp.
Dù vậy, caffeine có thể làm tăng ngoại tâm thu thất ở một số người nhạy cảm, do ảnh hưởng đến chuyển hóa canxi trong tế bào tim.
"Những người thường xuyên hồi hộp, tim đập nhanh sau khi uống cà phê nên giảm liều và theo dõi phản ứng của cơ thể, thay vì cố uống theo thói quen", bác sĩ Hoàng Anh khuyến cáo.
Uống cà phê lúc nào là tốt nhất cho tim?
Thời điểm uống cà phê cũng đóng vai trò quan trọng. Một nghiên cứu lớn tại Mỹ theo dõi hơn 20 năm cho thấy chỉ nhóm uống cà phê vào buổi sáng mới ghi nhận giảm rõ rệt nguy cơ tử vong do tim mạch và tử vong chung. Uống cà phê rải rác cả ngày, đặc biệt vào chiều tối, không mang lại lợi ích này.
Nguyên nhân được cho là cà phê uống muộn làm giảm melatonin - hormone điều hòa giấc ngủ - khoảng 30%, gây rối loạn nhịp sinh học và ảnh hưởng xấu đến tim mạch. Ngoài ra, các chất chống viêm trong cà phê phát huy hiệu quả tốt nhất vào buổi sáng, khi các cytokine gây viêm hoạt động mạnh.
Theo bác sĩ Nguyễn Hoàng Anh, uống cà phê ở mức độ vừa phải (1-4 ly/ngày), ưu tiên cà phê lọc, cà phê đen, không đường, không kem và uống vào buổi sáng là lựa chọn có lợi cho tim mạch. Người có rối loạn giấc ngủ, ngoại tâm thu nhiều hoặc nhạy cảm với caffeine nên hạn chế và cá nhân hóa lượng cà phê phù hợp.
"Cà phê không phải thần dược. Nhưng nếu dùng đúng loại, đúng lượng, đúng thời điểm, cà phê hoàn toàn có thể trở thành một phần của lối sống lành mạnh, góp phần bảo vệ tim mạch và sức khỏe tổng thể", bác sĩ Hoàng Anh nhấn mạnh.
Giá cà phê bất ngờ tăng nhưng nông dân vẫn lo, vì sao?
