Xuất khẩu hải sản nguy cơ gặp khó tại thị trường Hoa Kỳ

Ngày 19/3/2025 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến chủ trì cuộc họp triển khai nhiệm vụ quý 2/2025 của khối thủy sản, kiểm ngư.

NGUY CƠ HẢI SẢN BỊ CẤM NHẬP KHẨU VÀO HOA KỲ NĂM 2026

Báo cáo tại cuộc họp, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết kim ngạch xuất khẩu thủy sản 2 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 1,4 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm 2024.

Trong đó kim ngạch xuất khẩu tôm đạt 532 triệu USD, tăng 26,4%; cá tra 221 triệu USD, giảm 6,2%; xuất khẩu cá ngừ đạt 126,481 triệu USD, giảm nhẹ 3,5% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu thuỷ sản sang Hoa Kỳ trong 2 tháng đầu năm đạt 193 triệu USD, chiếm 13,8% trong tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước ta.

Ông Nguyễn Hoài Nam cho hay mới đây, VAEP nhận được thông báo từ Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ (NOAA), Bộ Thương mại Hoa Kỳ, về việc Hoa Kỳ thực thi các quy định của Luật Bảo vệ thú biển (MMPA). Sự việc này sẽ có tác động trực tiếp đến xuất khẩu nhiều loài hải sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ trong thời gian tới.

Theo đó, Cơ quan chức năng của Hoa Kỳ thông báo về phán quyết sơ bộ không công nhận tương đồng các biện pháp quản lý và bảo tồn thú biển của Việt Nam đối với 12 nghề khai thác hải sản, gồm: Nghề lưới rê, lưới cuốn, lưới vây, câu, lưới kéo đơn/đôi... Các loài hải sản bị ảnh hưởng bao gồm cá ngừ mắt to/vây xanh/vây vàng/vằn, cá kiếm, mực, cá mú, cá thu, cá hồng, cua...

Đồng thời, Hoa Kỳ cũng có kế hoạch mở rộng Chương trình giám sát thủy sản nhập khẩu áp dụng cho các loài thủy sản, đi kèm với yêu cầu cung cấp nhiều thông tin hơn từ nhà nhập khẩu. Vấn đề này sẽ làm tăng chi phí tuân thủ.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến chủ trì cuộc họp.

Lý do Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ không công nhận tương đồng là do chưa có sự đảm bảo chắc chắn về việc Việt Nam triển khai các biện pháp quản lý, giám sát để hạn chế gây sát thương, đánh bắt không chủ ý đối với thú biển, đồng thời đảm bảo tương thích với quy định của Hoa Kỳ. Phía Hoa Kỳ đánh giá Việt Nam mới chỉ dự kiến một số hoạt động giám sát thú biển bị đánh bắt không chủ ý mà chưa ban hành thành quy định cụ thể.

"Hoa Kỳ đang là thị trường quan trọng và lớn nhất đối với thủy sản Việt Nam, với kim ngạch nhập khẩu thủy hải sản đạt 1,8 tỷ USD năm 2024. Nếu vấn đề nêu trên không giải quyết kịp thời, sẽ nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu hải sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ cũng như uy tín của ngành hàng”.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký VASEP.

“Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ yêu cầu Việt Nam khẩn trương bổ sung bằng chứng và tiến độ thực hiện kế hoạch quản lý đối với các nghề khai thác, đảm bảo tương thích với quy định của Hoa Kỳ trước ngày 1/4/2025. Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ sẽ công bố kết luận cuối cùng trước ngày 30/11/2025. Nếu sản phẩm hải sản có nguồn gốc từ các nghề khai thác không được công nhận tương đồng với quy định của Hoa Kỳ, chúng sẽ bị cấm nhập khẩu vào Hoa Kỳ kể từ ngày 1/1/2026”, ông Nguyễn Hoài Nam thông tin.

Ông Nguyễn Hoài Nam kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung, hoặc thành lập tổ công tác do đại diện Bộ chủ trì (với sự tham gia của Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương), ưu tiên việc rà soát hồ sơ đăng ký tương đương đối với các nghề khai thác hải sản cũng như có kế hoạch/cam kết phù hợp về hoàn thiện hệ thống quy định/quản lý, bảo vệ thú biển; bổ sung đầy đủ, kịp thời các thông tin theo yêu cầu của Hoa Kỳ trong tháng 3/2025. Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông qua Bộ Ngoại giao và Đại sứ quán Việt Nam tại Hoa Kỳ, làm việc và có thư đề nghị Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ cho thêm thời gian (thay vì hạn chót trước 1/4/2025).

“Theo kinh nghiệm làm việc các vụ việc tương tự với Hoa Kỳ, đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo Chính phủ và cùng Bộ Ngoại giao, tìm chọn và thuê tư vấn là chuyên gia từ Hoa Kỳ có chi phí hợp lý và đáng tin cậy (đề xuất chuyên gia là người về hưu từ Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Hoa Kỳ) để thực hiện và hỗ trợ thực hiện hiệu quả các công việc có mục tiêu. Kinh phí thuê tư vấn chuyên gia Hoa Kỳ do Chính phủ Việt Nam chi trả, Hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp sẽ chia sẻ một phần chi phí này”, ông Nam đề xuất.

SẴN SÀNG ĐÓN CÁC ĐOÀN THANH TRA TỪ CÁC NƯỚC

Ông Lê Bá Anh, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, cho biết năm 2024, Việt Nam đã đón 5 đoàn thanh tra nước ngoài đến kiểm tra về an toàn thực phẩm. Trong đó, EU đã thanh tra chương trình kiểm soát dư lượng trong nuôi trồng thủy sản và mật ong. Đáng chú ý, lần đầu tiên EU không gửi dự thảo báo cáo mà đưa ra kết luận ngay "ghi nhận Việt Nam tuân thủ đúng các quy định của châu Âu về kiểm soát dư lượng trong hai lĩnh vực này".

Ngoài ra, trong năm 2024, Việt Nam còn đón các đoàn thanh tra từ Nhật Bản, Canada, Hàn Quốc và Indonesia. Cùng với đoàn châu Âu, các đoàn này đều đánh giá Việt Nam tiếp tục duy trì hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm đối với thủy sản, đáp ứng các yêu cầu đề ra.

"Tổng sản lượng thủy sản thu hoạch 2 tháng đầu năm 2025 đạt 1,23 triệu tấn, tăng 2,4% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó sản lượng thủy sản khai thác đạt gần 551.000 tấn, sản lượng thủy sản nuôi trồng đạt hơn 692.000 tấn.

Ông Phạm Quang Toản, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Dự kiến năm nay, số lượng đoàn kiểm tra sẽ tương đương năm 2024. Hiện châu Âu chưa có lịch chính thức, trong khi Trung Quốc đã thông báo kế hoạch cử đoàn sang Việt Nam vào khoảng tháng 6 để đánh giá hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm thủy sản, đặc biệt tập trung vào các mặt hàng sống như cua, tôm và tôm hùm…

Kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định: Xuất khẩu thủy sản Việt Nam 3 tháng đầu năm 2025 rất triển vọng. Trong đó Hoa Kỳ là thị trường lớn, theo đó cần ưu tiên giải quyết ngay vấn đề về các biện pháp quản lý và bảo tồn thú biển.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng chỉ đạo phải hoàn thiện ngay các văn bản quy phạm pháp luật; quy chuẩn, tiêu chuẩn, nhất là cho nuôi biển; đồng thời khẩn trương hoàn thiện tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ. Riêng với nuôi biển, hiện nay sản lượng đã đạt 832.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu 800 triệu USD. Sang giai đoạn phát triển mới, cần thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư bài bản, đẩy mạnh nuôi biển theo hướng bền vững.

Đối với lĩnh vực khai thác thuỷ sản, mặc dù mục tiêu đặt ra là giảm khai thác, nhưng thực tế sản lượng hàng năm vẫn có xu hướng tăng. Hiện cả nước có tổng cộng 83.024 tàu khai thác, đòi hỏi phải đảm bảo an toàn trên biển và có chiến lược khai thác hợp lý. Cần xem xét cụ thể việc phân bổ tàu theo từng vùng khai thác - vùng lộng, vùng bờ, vùng khơi - cũng như tập trung vào những đối tượng phù hợp.

Với lĩnh bảo tồn nguồn lợi thủy sản, công tác này chưa có nhiều chuyển biến tích cực, trong khi đây là yếu tố then chốt để đảm bảo sự bền vững của ngành khai thác. Việc chú trọng bảo tồn là điều kiện tiên quyết để duy trì nguồn lợi lâu dài.