Bà Karine Bonneval
Bằng phương pháp sắc ký trên giấy, Karine tỉ mỉ ghi lại những kết nối tưởng chừng mong manh nhưng kỳ thực lại rất sâu sắc giữa con người và thế giới cỏ cây, trong bức tranh thành phố hiện đại.
Kể chuyện về hoa
Tại triển lãm Hoa Tay của bà Karine Bonneval (55 tuổi) tổ chức hồi cuối tháng 7 ở
Nghệ sĩ Karine Bonneval chụp ảnh cùng người tham dự tại triển lãm Hoa Tay - Ảnh NGỌC ĐÔNG
Tại triển lãm, Karine trưng bày 25 chiếc chuông gió được bà làm thủ công bằng đất sét Việt, hơn một nửa trong số đó chứa đựng những câu chuyện về các loài hoa trong ký ức người Việt.
Trước đó, từ tháng 6, Karine đã đến TP.HCM để thực hiện dự án của mình thông qua "Villa Saigon" - chương trình lưu trú nghệ thuật (hỗ trợ hậu cần và tài chính) dành cho các nghệ sĩ có quốc tịch Pháp hoặc đang sinh sống tại Pháp, nhằm thúc đẩy đối thoại nghệ thuật giữa hai nước Pháp và Việt Nam.
Suốt gần một tháng, Karine mời gọi người dân sinh sống tại TP.HCM cùng tham gia vào dự án của mình bằng cách kể cho bà nghe một câu chuyện gắn liền với loài hoa mà họ yêu quý.
Trong mỗi cuộc nói chuyện kéo dài khoảng 30 phút, nữ nghệ sĩ ngồi đối diện, yên lặng lắng nghe từng ký ức được gợi mở, từng cảm xúc được trao gửi qua những câu chuyện về hoa lục bình, điên điển, hoa phượng, hoa ngọc lan…
Những lắng đọng ấy trở thành chất liệu để Karine tạo nên những chiếc chuông gió, với phần vòm chuông được nặn từ đất sét Việt, lấy cảm hứng từ hình dáng cánh hoa trong câu chuyện.
Đuôi chuông là một dải giấy mỏng, nơi màu sắc của loài hoa được in lại bằng phương pháp sắc ký trên giấy (chromatography on paper) - một phương pháp được phát minh vào khoảng những năm 1950, khi người ta còn chưa có những thiết bị điện tử hiện đại như bây giờ, để phân tích chất lượng đất và các thành phần như nấm, khoáng chất, protein… trong đất.
Nghệ sĩ Karine Bonneval hướng dẫn người tham gia thực hành sắc ký tại triển lãm và workshop Hoa Tay của mình - Ảnh NGỌC ĐÔNG
Mặc dù lấy cảm hứng từ một phương pháp lâu đời, Karine đã mất hàng tháng trời thử nghiệm với giấy, vật liệu, trọng lượng và tỉ lệ để tìm cách áp dụng lên phấn hoa và cánh hoa, biến nó thành một sáng tạo nguyên bản, gắn liền với thực hành nghệ thuật của bà.
Với dự án Hoa Tay, Karine dùng kỹ thuật đó để làm hiển thị các sắc tố ẩn sâu bên trong từng cánh hoa. Đây là một quá trình vừa khoa học, vừa nghệ thuật, bà giải thích.
Đầu tiên, Karine ngâm cánh hoa cắt nhỏ trong một dung dịch đặc biệt, sau đó gạn bỏ phần xác hoa và giữ lại phần dung dịch đã thấm đậm tinh chất từ hoa. Tiếp đó, bà nhúng một loại giấy chuyên dụng đã được xử lý với bạc nitrat pha loãng - một hợp chất nhạy sáng giúp cố định màu sắc khi tiếp xúc với ánh nắng vào.
Trong khoảng 50 phút, sắc tố từ dung dịch dần lan tỏa trên giấy. Sau đó, tờ giấy được phơi dưới nắng trong một tuần để màu sắc ổn định hoàn toàn. Kết quả là những "bức chân dung" hoa độc bản - như cách gọi của Karine - ra đời, nơi các lớp màu, đường vân và sắc thái tiết lộ những thành phần hóa học độc đáo có trong từng hoa.
Nghệ sĩ Karine Bonneval hướng dẫn người tham gia thực hành sắc ký tại triển lãm và workshop Hoa Tay của mình - Ảnh NGỌC ĐÔNG
"Điều đặc biệt ở đây là mỗi bông hoa lại tạo ra một dải màu sắc và hoa văn khác nhau. Ngay cả cùng một loài hoa nhưng được trồng ở những nơi khác nhau cũng có thể cho ra màu sắc khác nhau, bởi đất, chất lượng nước và nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến màu sắc hiển thị trong sắc ký", nghệ sĩ chia sẻ.
Căn phòng nhỏ ngập nắng trên tầng ba một ngôi nhà giữa lòng TP.HCM trở thành xưởng sáng tạo của Karine, nơi bà cần mẫn xử lý từng cánh hoa, pha chế hóa chất và nhào đất tạo hình từng chiếc chuông gió.
Mỗi chiếc chuông gió được bà xem như một chấm nhỏ trên một chiếc bản đồ lưu giữ cảm xúc của người dân thành phố, được hình thành từ ký ức riêng và những loài hoa thân thuộc của họ.
Mỗi tác phẩm trong dự án ra đời cần nhiều thời gian, bởi ngoài xử lý cánh hoa, Karine còn phải tạo tác với đất sét rồi mang đi nung 2 lần. Tuy nhiên, với Karine, quá trình làm việc tỉ mỉ, kéo dài nhiều ngày với từng tác phẩm giúp bà điều chỉnh nhịp sống của mình, kết nối với tự nhiên.
"Với tôi, việc sử dụng kỹ thuật thủ công là điều rất quan trọng. Đây là một cách để chúng ta, những con người hiện đại sống trong một nhịp sống quá nhanh, có thể gần hơn với nhịp sống của cỏ cây", Karine chia sẻ.
Nghệ sĩ Karine Bonneval hướng dẫn người tham gia thực hành sắc ký tại triển lãm và workshop Hoa Tay của mình - Ảnh NGỌC ĐÔNG
Nhắc nhớ về thiên nhiên giữa phố thị
Theo bà Karrine, ở các thành phố lớn, con người rất dễ cảm thấy tách rời khỏi thế giới thực vật. Thế nhưng, thực vật lại cực kỳ thiết yếu đối với cuộc sống của chúng ta. Chúng cung cấp oxy, bóng mát, dưỡng chất và khả năng chữa lành.
"Qua tác phẩm sắp đặt âm thanh này, tôi hy vọng có thể nhẹ nhàng nhắc mọi người nhớ đến những mối liên kết mật thiết và sống còn ấy, một lời nhắc nhớ về thiên nhiên, ngay cả khi ta đang sống giữa phố thị phồn hoa", người nghệ sĩ tâm tình.
Ngoài thu thập hoa từ các câu chuyện của người dân thành phố, Karine còn đi loanh quanh nhiều nơi, nhặt nhạnh hoa rơi mang vào dự án, như một cách giúp bà khám phá thành phố nơi mình đang lưu trú.
Nghệ sĩ người Pháp nói bà đã luôn muốn đến Việt Nam từ lâu, nhưng nếu đến với tư cách du khách, bà nghĩ mình sẽ không có cơ hội tiếp xúc và hiểu được người dân địa phương. Mãi đến khi bắt gặp chương trình Villa Saigon của Viện Pháp tại Việt Nam, bà mới quyết định nộp đơn tham gia thử và được chọn.
Những chiếc chuông gió được nghệ sĩ Karine Bonneval tạo tác tại nơi lưu trú của bà - Ảnh NGỌC ĐÔNG
"Người Việt có mối liên kết truyền thống rất mạnh mẽ với hoa, đặc biệt là trong dịp Tết và các nghi lễ thờ cúng tổ tiên. Những nghi thức ấy thể hiện một mối liên hệ văn hóa đặc biệt với thực vật, rất khác so với những gì tôi từng thấy ở châu Âu", Karine Bonneval kể lý do bà thực hiện dự án Hoa Tay ở Việt Nam, cũng là nơi có nhiều làng hoa nổi tiếng, trong khi nhiều loại hoa ở Pháp lại thường được nhập từ nước ngoài về.
"Tôi có linh cảm rằng sự quan tâm sâu sắc đến hoa đã ăn sâu trong ký ức người Việt. Ở một thành phố phát triển nhanh và đô thị hóa cao như TP.HCM, tôi tò mò muốn tìm hiểu liệu mối liên kết ấy có còn được duy trì mạnh mẽ như ở những vùng nông thôn hay những nơi đậm tính truyền thống hơn không", bà chia sẻ.
Một điều mà nghệ sĩ người Pháp cảm thấy cực kỳ thú vị nữa là sau khi nghiên cứu, bà biết được trong tiếng Việt có khái niệm "hoa tay", tình cờ lại rất khớp với cách mà bà làm ra những chiếc chuông gió bằng đôi tay của mình.
"Vậy đó, cảm hứng cứ đến như vậy. Nó xuất phát từ chính con người ta, từ những gì ta đang làm, và từ cách tâm trí ta kết nối mọi thứ lại với nhau rồi thôi thúc mình làm đi", Karine bộc bạch.
Mỗi chiếc chuông gió ra đời mang theo không chỉ kỷ niệm của người kể mà còn là nhiều cung bậc cảm xúc của người nghệ sĩ tạo ra chúng. Karine nói bà thực sự xúc động trước những ký ức mà mọi người chia sẻ.
Tác phẩm được trưng bày tại triển lãm Hoa Tay của nghệ sĩ người Pháp Karine Bonneval - Ảnh NGỌC ĐÔNG
"Suốt hơn mười năm qua, tôi đã sưu tầm các câu chuyện liên quan đến cỏ cây hoa lá. Dự án Hoa Tay lần này đã giúp tôi hiểu sâu hơn về cách mà các yếu tố sinh thái và văn hóa đan xen trong môi trường đô thị.
Trải nghiệm này cũng giúp tôi định hình rõ hơn cách tiếp cận ký ức, đa dạng sinh học và sự chuyển giao thông qua những hình thức mang tính cảm quan và thi ca - Karine tâm sự - Một cách gián tiếp, dự án này càng củng cố mong muốn của tôi trong việc tiếp tục nghiên cứu nghệ thuật và khoa học, đồng thời vẫn gắn bó với các hoạt động cộng đồng".
Trước khi đến Việt Nam, ẩm thực là thứ đầu tiên khiến bà biết về đất nước này bởi món ăn Việt Nam rất được yêu thích ở Pháp.
"Đến Việt Nam đã cho tôi cơ hội cảm nhận trực tiếp lối sống đa dạng của người dân nơi đây. Tôi đã có nhiều cuộc trò chuyện ý nghĩa về sinh thái, văn hóa và vẻ đẹp của Việt Nam.
Tôi cũng gặp gỡ nhiều bạn trẻ tràn đầy khát vọng về một tương lai bền vững, những người ý thức sâu sắc về sự mong manh của tự nhiên và tầm quan trọng của việc gìn giữ chất lượng sống cho mọi sinh thể. Tôi mong mình có thể sớm quay lại và tiếp tục hợp tác với họ", Karine chia sẻ.
Nữ nghệ sĩ Pháp cho biết sẽ dành những ngày cuối trong thời gian lưu trú để ghé thăm những nơi mà bà luôn mong muốn được đặt chân tới ở Việt Nam. Sau đó, những chiếc chuông gió đặc biệt - kết tinh từ hoa, đất và sự gắn bó với tâm tình người Việt - sẽ cùng bà trở về Pháp, với hy vọng một ngày nào đó sẽ xuất hiện tại một triển lãm quốc tế.
"Tôi muốn ghi lại tác phẩm thật đầy đủ bằng ảnh và chia sẻ trên trang web, mạng xã hội của mình, để có thể giới thiệu với các giám tuyển cho những triển lãm sắp tới", nữ nghệ sĩ bộc bạch.
Triển lãm ở nhiều nước
Đây không phải lần đầu tiên Karine góp nhặt hoa và những mảnh ký ức vào dự án của mình, mà 10 năm nay, nữ nghệ sĩ đã thực hiện một dự án lớn hơn mang tên Memory with Plants and Flowers (Ký ức với cây và hoa) ở nhiều nơi, gần đây nhất là Quebec (Canada) vào hai năm trước.
Karine Bonneval tốt nghiệp Trường quốc gia Nghệ thuật Angoulême và Trường chuyên ngành Nghệ thuật trang trí Strasbourg ở Pháp. Các dự án của bà thường hợp tác với nhiều nhóm khoa học uy tín như Viện Đa dạng, Sinh thái và Tiến hóa sinh vật (IDEEV) hay Đại học Cornell (Mỹ), nhằm khám phá các cách thức mới để con người tương tác với thiên nhiên và thế giới sống. Tác phẩm của bà đã được triển lãm rộng rãi tại nhiều nơi trên thế giới như Pháp, Đức, Mỹ và Argentina.
Ba năm một dự án nghệ thuật trả ơn... rácTrong dịp nghỉ lễ 2-9, nhiều địa điểm tại TP Đà Nẵng thu hút đông đảo người dân và du...
Nhiều nghệ sĩ, đồng nghiệp bàng hoàng trước sự ra đi đột ngột của nghệ sĩ Ngọc Trinh. Nghệ sĩ...
Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng nhiều lãnh...
