Ngày Tết xưa, người dân Nam Bộ dù nghèo khó cũng ráng sắm sửa đủ mâm lễ: nhất tổ, tam sơn, ngũ quả và lục bình. Những yếu tố đó dần trở thành phong tục đặc trưng, biểu đạt ý nghĩa sâu sắc với con người nơi đây.
Mục lục
Bàn thờ chưng theo kiểu cách Nam Bộ ngày nay - Ảnh: Nguyễn Hữu Kiệm - Đại Nam Hội quán
"Nhất tổ" là chiếc bánh tổ, "tam sơn" gồm một bình hương cùng cặp chân đèn, "ngũ quả" là đĩa trái cây có năm thức quả tùy theo ước vọng của gia chủ, và "lục bình" tức bình bông chưng Tết.
Bánh tổ - tam sơn - ngũ quả
Bánh tổ được làm bằng bột nếp, nhào cùng đường tán đâm nát đã được pha thành nước trước đó. Kế đến, người ta cho số bột này vào xửng tre có lót lá chuối rồi mang đi hấp. Sau khi chín, mẻ bánh được rắc thêm một lớp mè rang và đem hong khô dưới nắng.
Bàn thờ chưng theo thế "đông bình tây quả" của người Nam Bộ - Ảnh: Nguyễn Hữu Kiệm - Đại Nam Hội quán
Nhất quả lưỡng bình
Lục bình ý nói đến bình bông. Xưa, vùng Nam Bộ xuất hiện một số loại bình bông sáu cạnh, xuất xứ từ Trung Quốc.
Về sau, đồ sành sứ Đồng Nai phát triển mạnh, ra mắt các loại bình dạng tròn, thân suông, cổ thắt, miệng loa. Một số quan niệm cho rằng gọi "lục bình" là do ban đầu quen dùng bình bông sáu cạnh, biểu đạt ý "lục căn thanh tịnh".
TIN LIÊN QUANNghệ sĩ Tự Long: Cỗ tất niên và những con gà lễ
Ngoài ra, một số người lý giải tên gọi này dựa trên quan niệm "Thiên nhất sinh thủy, địa lục thành chi" của Dịch học. Số sáu là con số sinh đầu tiên của trời đất.
Vậy nên gọi "lục bình" biểu thị sự sinh hóa, tiếp diễn không ngừng của gia môn. Bình bông thường đi đôi, trong khi đó, đĩa quả thường có một để theo thế "nhất quả lưỡng bình".
Tùy vào gia cảnh mỗi nhà, gia chủ trang hoàng cho bàn thờ gia tiên thêm những thành tố như câu liễn, hoành phi, đài tam sơn, ống nhang, lư đồng,…
Ngày nay, bánh tổ đã dần ít xuất hiện trên bàn thờ Nam Bộ dịp Tết. Tuy nhiên, các thành tố khác như tam sơn, ngũ quả, lục bình vẫn được người dân nơi đây lưu giữ, trang hoàng thêm với hoa văn, họa tiết sống động.
Đồ thờ nay được phát triển thêm với nhiều kiểu cách, hình dáng để đáp ứng nhu cầu của người dân.
Ở thị thành, đa phần là người tứ xứ đến mưu sinh nên hầu như ít có gia đình bày biện bàn thờ tiên tổ. Bàn thờ thường được đặt ở quê nhà, trở thành một góc tâm linh giao kết với người phương xa.
Dù ở nơi nào, người "tha hương cầu thực" cũng dặn dò bản thân rằng mình còn có quê hương, tổ tiên ông bà. Để từ đó, mối tương cảm thôi thúc họ trở về đất quê, thắp hương cho tiên tổ vào các dịp đoàn viên.
Người dân Nam Bộ dù giàu hay nghèo đều chăm lo hết mực cho bàn thờ tổ tiên của mình.
Điều đó biểu thị sự kính trọng, "ẩm thủy tư nguyên" đối với tiền nhân đi trước. Mặt khác, bàn thờ gia tiên còn là nơi giao kết, bày tỏ mối tương quan giữa người sống và kẻ chết - "Thác là thể phách còn là tinh anh" (Truyện Kiều - Nguyễn Du).
Họ tin rằng, khi bản thân bày tỏ tấm lòng của mình một cách liên lỉ, thành tín, người đã khuất sẽ nghe thấy được những gì bản thân nhắn nhủ, giãi bày.
Nét đẹp của việc thờ phụng gia tiên đã trở thành một phong tục, đi vào nề ăn nếp ở, mang tính giáo dục đạo đức và xây dựng niềm tin mãnh liệt cho con người về mối liên kết giữa hai cõi âm - dương.
Mối liên kết này sẽ mãi mãi vĩnh hằng, tồn tại trong tâm thức người Việt như một điều tôn nghiêm, trang trọng bậc nhất.
------------------------------------------------
* Tài liệu tham khảo
- Bánh tổ, bánh phồng ngày Tết, Nguyễn Minh, Sài Gòn xưa và nay. - Bàn thờ Tết Nam Bộ, Võ Văn Sổ, Tạp chí Xưa và Nay, xuân Tân Tỵ.
Tháng chạp về, mưa dầm lạnh buốt cả vùng quê bên phá Tam Giang, lưng chừng lại có nắng ấm. Dịp may hiếm có, tôi đón xe về Điền Lộc, một xã thuộc huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế để check-in không khí xuân tràn về…
(Chinhphu.vn) - Bộ Y tế vừa ban hành hướng dẫn quốc gia về sàng lọc và quản lý đái tháo đường thai kỳ. Đây là tài liệu quan trọng, góp phần chuẩn hóa quy trình phát hiện sớm, điều trị và chăm sóc phụ nữ mang thai mắc đái tháo đường, bảo đảm an toàn cho cả mẹ và trẻ sơ sinh.
Tỉnh Gia Lai vừa cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư dự án Nhà máy Điện gió Vân Canh Bình Định, tổng vốn hơn 5.700 tỷ đồng, dự kiến hoàn thành và vận hành từ...
Ngày 25-9, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức Đại hội thi đua yêu nước, tổng kết phong trào giai đoạn 2021-2025, tôn vinh các chiến sĩ thi đua của ngành.
Ngày 22-9, Tòa án nhân dân khu vực 5, TP.HCM đã xét xử và tuyên không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn là bà Đàm Phạm Diệp Lam (ngụ phường Phú Nhuận) kiện Công ty TNHH Manulife Việt Nam.
Ông T. chung sống như vợ chồng với chị A. và mẹ ruột chị. Gần trưa nay 22-9, do ghen tuông, ông T. dùng súng (chưa rõ loại) bắn gây thương tích cho hai mẹ con rồi tự sát.
Một bài đăng quảng cáo serum tự làm từ phèn chua và viên nang vitamin E giúp dưỡng da và ngăn ngừa nếp nhăn vĩnh viễn. Dù serum hoàn toàn từ hữu cơ, song có tác dụng thần kỳ như vậy không?
Hai trường hợp xây nhà nhầm trên đất người khác tại Hải Phòng và tại TP.HCM đang khiến vụ việc trở nên 'dở khóc dở cười'. Hành vi tự ý xây dựng nhà trên đất người khác vi phạm quy định ra sao?
Mỗi dịp Tết Trung thu, thị trường bánh trung thu lại trở thành “điểm nóng” với vô vàn mẫu mã, hương vị từ truyền thống đến hiện đại. Trung thu 2025, thị trường bánh sôi động với hàng loạt xu hướng độc đáo, phá cách.
Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý hiện đại, minh bạch và cơ chế giải quyết tranh chấp hiệu quả. Nếu không, trung tâm tài chính quốc tế khó hình thành đúng nghĩa, dễ trở thành Trung tâm tài chính quốc tế trên giấy.
Nghệ sĩ Tự Long: Cỗ tất niên và những con gà lễ
Khoảnh khắc Tết của tôi: Điền Lộc mộc mạc nét xưa nét nay
