Nhân 193 năm ngày mất của Đức thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt, sách Tả quân Lê phát hành cùng tuồng San Hậu với những hồi ức đẹp đẽ của Sài Gòn - Gia Định cứ thế đong đầy.
Mục lục
Cảnh trong trích đoạn Tạ Ôn Đình chém Tá (tuồng San Hậu) do Nhà hát nghệ thuật hát bội TP.HCM trình diễn - Ảnh: LINH ĐOAN
Nhân dịp này, Nhà hát nghệ thuật hát bội TP.HCM cũng diễn lại các đoạn trích trong tuồng San Hậu tại lăng Tả quân Lê Văn Duyệt ở phường Gia Định, TP.HCM.
Tả quân Lê Văn Duyệt yêu tuồng San Hậu
Quyển sách Tả quân Lê và tuồng San Hậu nằm trong hàng loạt tác phẩm của học giả Vương Hồng Sển mà NXB Trẻ đã ký hợp đồng mua tác quyền với gia đình từ tháng 8-2024.
Sách vừa mang chất hồi ký, vừa là những tư liệu sưu tầm và nghiên cứu lịch sử của cụ Vương Hồng Sển, được ông viết năm 1994 khi đã 93 tuổi, tập trung vào những câu chuyện về đức ông
Nghệ sĩ Kim Tử Long vai Đổng Kim Lân trong tuồng San Hậu được viết mới từ kịch bản của soạn giả Đào Tấn, do nghệ sĩ trẻ Quỳnh Anh đạo diễn - Ảnh: LINH ĐOAN
Nội chuyện gốc tích của tuồng San Hậu cũng là câu chuyện gây nhiều tranh cãi ở giới chuyên môn. Ông Sển có nhắc đến ba bản San Hậu ở Bình Định, Huế và Sài Gòn, từ đó ông phân tích để làm sáng tỏ đặc trưng của mỗi vùng miền với nghệ thuật tuồng.
Ở bản Sài Gòn, ông đưa ra suy đoán về việc tuồng này do Phó vệ úy Lê Văn Khôi, con nuôi ông Lê Văn Duyệt, viết với nhiều ẩn ý. Trong đó có hình ảnh Phàn Định Công trấn thành San Hậu, làm người ta liên tưởng đến ông Lê Văn Duyệt trấn thành Gia Định.
Tuy nhiên, tác giả cũng có lưu ý rằng: "Chúng tôi có thể nghe lầm mà gốc tích tuồng như vậy cũng có thể đúng. Nhờ quí độc giả giúp thêm ý kiến...". Ông có nhắc thêm những người được xem là tác giả của San Hậu như văn sĩ Tần Kinh, tác giả Đào Tấn..., tuy nhiên ông thừa nhận mình không dám nói đúng hay sai vì không đủ tài liệu.
San Hậu, coi hoài không chán
Khán giả mê hát bội và
Sách Tả quân Lê và tuồng San Hậu - Ảnh: Nhà xuất bản Trẻ
Nghệ sĩ Hữu Danh của Nhà hát nghệ thuật hát bội TP.HCM chia sẻ với Tuổi Trẻ rằng các đoàn hát ba miền Bắc - Trung - Nam khi hát San Hậu thường giới thiệu bản gốc là của cụ Đào Tấn.
Từ bản gốc đó mà các tác giả sau này có thể chỉnh lý cho phù hợp tính chất của đoàn hoặc theo góc nhìn, quan điểm của mình.
Như nhà hát của ông vẫn sử dụng kịch bản của cụ Đào Tấn, được nghệ sĩ Đinh Bằng Phi chỉnh lý. San Hậu có ba hồi, ngày xưa thời hát bội còn thịnh mỗi đêm sẽ hát một hồi, như vậy để hát trọn tuồng San Hậu phải mất tới ba đêm.
Tuy nhiên sau này các đoàn đã lược bớt, hồi 1 vì khá lê thê nên thường bị bỏ chỉ còn hồi 2 và 3. Đến hiện tại hồi 2 và 3 cũng được gom vô một đêm diễn kéo dài gần 3 tiếng.
Ông Danh nói: "Đoạn trích được diễn nhiều nhất là Tạ Ôn Đình chém Tá. Đây là đoạn tập trung tinh hoa của hát bội, không chỉ khán giả Việt Nam mà khách Tây cũng rất mê.
Lúc Khương Linh Tá bị chém, có một chiếc khăn đỏ được hất qua đầu diễn viên thể hiện cảnh mất đầu, máu tuôn ra. Diễn đoạn này, nghệ sĩ phải dùng nhiều trình thức vũ đạo khó, ước lệ để tạo sự hồi hộp, rưng rưng cảm xúc trong lòng khán giả, bộc lộ khí tiết của một trung thần".
Có thể nói khán giả mộ điệu gần như thuộc làu San Hậu, nhưng họ vẫn coi hoài không chán. Không chỉ ở hát bội mà gần đây nhiều đoàn cải lương vẫn dàn dựng lại San Hậu theo kiểu chỉnh lý hoặc viết mới như vở Đường về thành San Hậu, vở San Hậu bản dựng mới của đạo diễn trẻ Quỳnh Anh.
Cảnh trong vở Đức thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt - Người mang 9 án tử của Nhà hát kịch Idecaf - Ảnh: LINH ĐOAN
Các nghệ sĩ tên tuổi như Kim Tử Long, Tú Sương, Trinh Trinh, Võ Minh Lâm... khi đi hát chầu vẫn thường xuyên diễn lại những đoạn trích của tuồng San Hậu.
Tuồng này không chỉ hay về văn chương, ý nghĩa, đề cao phẩm chất tốt đẹp của con người khi đối diện với các thế lực đen tối mà còn là nơi để nghệ sĩ phát huy tài năng bởi có nhiều lớp diễn khó, đòi hỏi nội lực rất lớn của người nghệ sĩ trong việc phối hợp hài hòa ca diễn, vũ đạo để chinh phục khán giả.
Có thể nói với người dân Gia Định, Tả quân Lê Văn Duyệt được xem như thần được dân kính, dân yêu. Vì vậy, đến hiện tại vẫn có rất nhiều vở diễn về ông được thực hiện nghiêm túc, chỉn chu và được khán giả nồng nhiệt đón nhận.
Hát bội TP.HCM có tuồng Lê Công kỳ án (tác giả Hữu Danh, đạo diễn Nguyễn Hoàng) đoạt huy chương vàng liên hoan toàn quốc, vở cũng được vinh danh là tác phẩm văn học nghệ thuật tiêu biểu nhân kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước.
Cải lương có vở Trung thần, Người mang 9 án tử... Nhà hát kịch Idecaf hiện có vở kịch lịch sử Đức thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt - Người mang 9 án tử mỗi lần biểu diễn đều hết sạch vé.
Cơ hội xem tuồng San Hậu
Khán giả mê hát bội chắc không ai không biết đến tuồng San Hậu. Vở tuồng kinh điển này sẽ được Nhà hát nghệ thuật hát bội TP.HCM hát phục vụ bà con nhân kỷ niệm 193 năm ngày giỗ Tả quân Lê Văn Duyệt.
Bộ Y tế đang xây dựng Đề án cấp cứu ngoại viện giai đoạn 2025-2030, đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% phương tiện cấp cứu đạt chuẩn, có thể tiếp cận hiện trường trong 8 phút tại đô thị và 15 phút ở nông thôn.
Bảy dự án BOT điện có tổng vốn hàng tỷ USD đang đứng trước nguy cơ phải nộp hơn 425 triệu USD thuế bổ sung khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu. Bộ Công Thương, Bộ Tài chính đề xuất phương án "gỡ khó".
Theo nghị định 238 vừa được Chính phủ ban hành, sẽ có 14 đối tượng miễn học phí. Trong đó các học viên sau đại học theo học nhóm ngành y tế đặc thù sẽ được miễn học phí ngay từ năm học 2025-2026.
Không đau đớn, chỉ thấy bụng to bất thường, người phụ nữ 44 tuổi đi khám bất ngờ phát hiện khối u 12cm ở vùng bụng. Các bác sĩ cho hay đã có nhiều ca bệnh tương tự với diễn tiến âm thầm, khi phát hiện thì khối u đã quá lớn.
Bộ Công Thương yêu cầu thường xuyên rà soát nguyên nhân chậm giải ngân vốn đầu tư công, tháo gỡ khó khăn, bảo đảm tiến độ ngay cả trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Cơ hội xem tuồng San Hậu
