Vào vương quốc thủy tùng - Kỳ cuối: Gian nan chữa bệnh 'vô sinh'

Theo lãnh đạo Ban Quản lý khu bảo tồn loài sinh cảnh thông nước, khu vực quần thể thủy tùng nằm sát nách khu dân cư, bao quanh nương rẫy của người dân nên đơn vị tuần tra túc trực 24/24, chỉ cần mất cảnh giác là rừng thủy tùng sẽ bị kẻ xấu xâm hại. UBND huyện Ea H’leo đã đưa vào kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2026-2030 về dự án đường bao quanh hồ Ea Ral 1, xã Ea Ral, huyện Ea H’leo (hồ thủy tùng). Qua đó nhằm góp phần đảm bảo an toàn hồ đập, từng bước hiện thực quy hoạch chi tiết

Lực lượng bảo vệ rừng đi tuần tra

Ghép trăm cây chỉ 5 cây sống

Những phần rễ xung quanh cây thủy tùng mọc nhô trên mặt nước, hàng chục chồi non được ghép cẩn thận, phát triển xanh tốt. Anh Tám cho hay, đặc thù của thủy tùng là rễ xung quanh mọc nhô lên mặt nước, hay còn gọi là rễ thở, giúp cây hô hấp. Hiện nay, các nhà khoa học trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, không ai biết được thủy tùng sinh sản bằng hình thức nào. Loài cây này có hoa, có quả nhưng quả không có noãn bên trong, dẫn đến “vô sinh”. Đây cũng là lý do, nhiều năm qua, đơn vị chưa từng phát hiện thủy tùng con nào. Từ năm 2014, Ban đã thử nghiệm phương pháp ghép chồi lên rễ thở của cây thủy tùng mẹ.

“Công việc này đòi hỏi sự tỉ mỉ, kỹ thuật cao. Chúng tôi phải lựa chọn những chồi có mắt ngủ phù hợp để ghép vào những rễ thở còn tươi, sống, khỏe mạnh. Tỉ lệ thành công khá thấp, chỉ đạt 2-3%. Đến nay, Ban đã ghép chồi trên hàng trăm rễ thở, nhưng chỉ có 5 cây sống, phát triển tốt”, anh Tám nói.

Trong vườn ươm được đặt sát lán trại, những bầu đất xếp thẳng đứng thành hàng ngang dọc chứa các nhánh thủy tùng xanh rì. Anh Tám cho biết, đây là phương pháp giâm hom. Đơn vị chọn một số chồi phù hợp để giâm hom. Phương pháp giâm hom cũng rất khó khăn và trải qua nhiều giai đoạn nhưng tỉ lệ sống thấp. Trước mắt, những cây thủy tùng nhân giống bằng các phương pháp này đang phát triển tốt. Đó cũng là tín hiệu vui trong công tác bảo tồn loài cây hiếm quý này. Theo anh Tám, để đánh giá chất lượng cây thực hiện từ những phương pháp này có gì khác thủy tùng nguyên chủng thì phải cần thêm thời gian. Mọi người trong Ban thường xuyên theo dõi những cây ghép trên rễ thở xem chúng phát triển thế nào nếu cây mẹ già hoặc trưởng thành...

Những cây thủy tùng nhân giống bằng các phương pháp này đang phát triển tốt

Bên cạnh gốc cây thủy tùng gần 700 tuổi, nơi lớp bùn đen nhô lên cơ man rễ thở lởm khởm. Thủy tùng như một loài cây “hóa thạch sống” trong khu rừng với những cây nắp ấm, cây son môi quấn trên thân cây cổ thụ, cành nhỏ rủ dài, điểm xuyết những chùm đỏ rực rỡ, khung cảnh trước mắt mang vẻ đẹp của rừng nguyên thuỷ đầy huyền bí. Có lẽ sự quý giá của thủy tùng ở Đắk Lắk là sinh cảnh đầm lầy tự nhiên cổ sơ còn được giữ lại nơi đây. Khu rừng gần như vẫn còn nguyên vẹn và hoang sơ như thuở ban đầu. Nếu như khu bảo tồn sinh cảnh thông nước có thêm vùng đệm để khôi phục sinh cảnh tự nhiên sẽ góp phần thuận lợi cho công tác bảo tồn báu vật đại ngàn.

Gió mát lồng lộng mang theo mùi cây lá, mùi bùn ngai ngái, tôi lại nhớ đến câu chuyện của những vị khách các tỉnh khác lên du lịch ở các tỉnh Tây Nguyên. Họ nói rằng, thấy nhiều quầy lưu niệm bày bán các lọ lục bình, tượng phong thủy... người bán giới thiệu được làm từ gỗ thủy tùng. Khi đến tham quan quần thể thủy tùng, thấy một thực tế hệ thống cầu phao chạy quanh co đến từng gốc thủy tùng, cho thấy chúng được bảo vệ rất nghiêm ngặt, điều đó đồng nghĩa phần lớn những quầy hàng họ giới thiệu là đồ giả chăng?