Thanh Hóa sẽ thực hiện sắp xếp 547 đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp xã thành 166 ĐVHC cấp xã mới gồm: 18 phường và 148 xã (73 xã đồng bằng, 75 xã miền núi). Toàn tỉnh giảm 381 ĐVHC cấp xã so với hiện nay, tương ứng giảm 69,65%.
Chính quyền địa phương cấp xã sẽ tiếp tục bao gồm hai cơ quan chính là Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND). HĐND cấp xã sẽ thành lập hai Ban, bao gồm Ban Pháp chế và Ban Kinh tế - Xã hội, với nhiệm vụ giám sát các hoạt động của UBND và tham gia quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương.
UBND cấp xã sẽ thành lập tối đa bốn phòng chuyên môn, bao gồm: Văn phòng HĐND và UBND, Phòng Kinh tế (hoặc Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị đối với phường), Phòng Văn hóa - Xã hội và Trung tâm Phục vụ Hành chính công. Việc tổ chức các phòng ban này sẽ được điều chỉnh theo diện tích, quy mô dân số và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của từng đơn vị hành chính cấp xã.
Đối với trường hợp ĐVHC cấp xã giữ nguyên (không sắp xếp), cấp có thẩm quyền sẽ căn cứ vào điều kiện thực tế để xem xét quyết định số lượng cơ quan chuyên môn thuộc UBND cho phù hợp hoặc không tổ chức các phòng chuyên môn theo hướng dẫn chung (trừ các Ban của HĐND hiện có) mà phân công công chức chuyên môn trực tiếp đảm nhiệm các vị trí việc làm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương cấp xã mới. Trường hợp không tổ chức các phòng chuyên môn, UBND tỉnh quyết định số lượng biên chế phù hợp để thực hiện các nhiệm vụ mới chuyển giao từ cấp huyện.
Trong quá trình tổ chức lại, UBND cấp tỉnh sẽ căn cứ vào thực tế của từng địa phương để quyết định số lượng cơ quan chuyên môn trực thuộc UBND cấp xã sao cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo tính hợp lý trong bộ máy quản lý.
Nếu các đơn vị hành chính cấp xã có diện tích nhỏ và quy mô dân số ít, số lượng cơ quan chuyên môn có thể giảm xuống và thay vào đó là phân công công chức chuyên môn thực hiện các nhiệm vụ quản lý. Đối với các đơn vị hành chính cấp xã lớn hơn, có thể bổ sung thêm các phòng ban chuyên môn nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý ngày càng cao.
Về các đơn vị sự nghiệp công lập, Thanh Hóa sẽ tiến hành sắp xếp lại các đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp huyện hiện nay để chuyển giao cho chính quyền cấp xã quản lý. Các trường tiểu học, trung học cơ sở và mầm non công lập sẽ được chuyển giao về chính quyền địa phương cấp xã quản lý. Các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và trung tâm giáo dục thường xuyên thuộc UBND cấp huyện sẽ được chuyển về Sở Giáo dục và Đào tạo để tổ chức lại và cung cấp dịch vụ giáo dục cho các khu vực liên xã, phường.
Đối với lĩnh vực y tế, các trạm y tế xã, phường sẽ được duy trì và phát triển. UBND cấp xã sẽ tổ chức lại các trạm y tế thành một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp xã, giúp cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản, phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe ban đầu cho Nhân dân. Các trung tâm y tế và bệnh viện đa khoa thuộc UBND cấp huyện hiện nay sẽ chuyển về Sở Y tế quản lý, thực hiện việc tổ chức lại và cung cấp dịch vụ y tế cho các khu vực liên xã, phường.
Một điểm mới trong việc sắp xếp bộ máy hành chính cấp xã là sự ra đời của các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ chi thường xuyên, như Ban quản lý dự án. Các đơn vị này sẽ trực thuộc UBND cấp xã và có nhiệm vụ triển khai các dự án phát triển hạ tầng, giải phóng mặt bằng và phát triển quỹ đất.
Ngoài ra, một đơn vị sự nghiệp công lập khác cung cấp các dịch vụ công cơ bản và thiết yếu, như các dịch vụ trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch, nông nghiệp, môi trường và thông tin truyền thông, sẽ được tổ chức tại UBND cấp xã. Đơn vị này sẽ cung cấp các dịch vụ công cơ bản cho Nhân dân, góp phần nâng cao chất lượng đời sống và phát triển bền vững tại các địa phương.
Đề án cũng đề cập đến việc sử dụng công sở, nhà đất dôi dư sau sáp nhập. Theo đó, đối với tài sản là đất, nhà, công trình trụ sở trên đất không sử dụng phải có biện pháp quản lý, trông coi tránh nguy cơ hư hỏng, xuống cấp. Chuyển đổi công năng, bố trí cho các đơn vị có nhu cầu hoặc phục vụ cộng đồng dân cư. Từng bước nghiên cứu, điều chỉnh mục đích sử dụng sang theo quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng đã được phê duyệt.
Định hướng xã mới bố trí từ 2 đến 3 trụ sở, công sở hiện nay để bố trí nơi làm việc của cơ quan khối đảng, chính quyền, mặt trận và đoàn thể của ĐVHC hành chính cấp xã mới; bảo đảm bán kính phục vụ Nhân dân tốt nhất.
Trên cơ sở đó, với số ĐVHC cấp xã mới là 166 đơn vị thì sẽ sử dụng khoảng 415 trụ sở, công sở hiện nay; dôi dư khoảng 158 trụ sở, công sở - định hướng sẽ bố trí cho Công an cấp xã, Ban Chỉ huy Quân sự cấp xã sử dụng.
Hiện đề án đang được triển khai lấy ý kiến nhân dân trước khi trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.
