Cô Diễm, giáo viên Trường tiểu học Trương Quyền, giảng dạy tại lớp học số cho học sinh ở Côn Đảo - Ảnh: Trường tiểu học Trương Quyền cung cấp
Đồng hồ chỉ 7h30, cô Diễm nở nụ cười rất tươi, giơ tay vẫy: "Cô chào các em!". Lập tức màn hình hiện ra hình ảnh cùng tiếng đồng thanh chào cô giáo của học sinh lớp 5H Trường tiểu học Cao Văn Ngọc (ở đặc khu Côn Đảo, TP.HCM).
Đó là phần mở đầu cho buổi dạy theo mô hình lớp học số của cô Diễm trong năm học 2025-2026. Ngoài nhiệm vụ giảng dạy trực tiếp tại Trường tiểu học Trương Quyền, cô Diễm còn được Sở GD-ĐT TP.HCM giao nhiệm vụ giảng dạy ở các lớp học số nhằm hỗ trợ cho một số trường ở vùng sâu vùng xa còn thiếu giáo viên tiếng Anh.
Khác với lớp học trực tuyến thông thường, học sinh trong lớp học số vẫn ngồi học tại phòng học của mình. Thay vì giáo viên đứng trên bục giảng, các em theo dõi bài dạy qua màn hình lớn đặt trước lớp. Mô hình này khắc phục được nhiều hạn chế của dạy học trực tuyến nhờ có giáo viên trợ giảng túc trực để hỗ trợ học sinh trong suốt tiết học.
Nhiều nơi triển khai lớp học số
Cô Huỳnh Ngọc Diễm là một trong những giáo viên đầu tiên tham gia dạy "lớp học số" kể từ khi Sở GD-ĐT TP.HCM triển khai mô hình này (năm học 2023-2024).
Cô cho biết: "Tôi đã có kinh nghiệm dạy trực tuyến từ dịch COVID nên việc giảng dạy ở lớp học số khá thuận lợi về vấn đề kỹ thuật, kinh nghiệm xử lý âm thanh... Tuy nhiên đặc thù của việc dạy trực tiếp khác với lớp học số nên tôi phải làm kế hoạch bài dạy riêng.
Nếu ở Trường Trương Quyền, tôi cho học sinh chơi trò chơi và làm việc nhóm nhiều thì với lớp học số, tôi dùng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo các đoạn clip. Sau khi xem clip, học sinh sẽ luyện kỹ năng nghe - nói. Dạy từ xa mà nói quá nhiều sẽ khiến các em dễ chán" - cô Diễm chia sẻ.
Trong khoảng hai năm học gần đây, mô hình lớp học số cũng được triển khai nhiều ở Hà Nội và một số tỉnh miền Bắc như Lào Cai, Tuyên Quang... xuất phát từ thực tế thiếu giáo viên, nhất là giáo viên tiếng Anh. Các mối hợp tác giữa sở GD-ĐT với sở GD-ĐT, giữa trường với trường thậm chí do giáo viên chủ động kết nối với giáo viên giữa các địa phương để mở rộng giới hạn lớp học truyền thống.
Với ứng dụng trực tuyến, học sinh Lào Cai, Tuyên Quang có thể được học với giáo viên tại Hà Nội hay giáo viên nước ngoài. Theo các thầy cô, không dừng ở việc giải quyết việc thiếu giáo viên mà các lớp học mở giúp học sinh vùng khó khăn được tiếp cận với giáo dục có chất lượng tốt, hướng đến công bằng trong giáo dục.
Trong khi đó ngày 14-11, tiết dạy của cô Lê Thị Quỳnh Anh - giáo viên môn tiếng Anh Trường THCS Ngô Tất Tố (phường Phú Nhuận, TP.HCM) - đã được phát trực tiếp trên nền tảng ứng dụng số để phụ huynh, giáo viên toàn trường theo dõi (ngoài những giáo viên, phụ huynh đến dự trực tiếp tại lớp học). Đây được xem là mô hình lớp học mở nhằm công khai chất lượng giáo dục của nhà trường với xã hội.
Cá nhân hóa trong dạy học
Đa số các thầy cô ứng dụng AI trong dạy học đều cho biết AI giúp rất tốt việc cá nhân hóa trong dạy học, điều mà cách dạy học truyền thống khó thực hiện được nhất là trong bối cảnh sĩ số học sinh đông, học sinh chỉ học một buổi/ngày tại trường.
Tại Hà Nội, một số trường phổ thông đã đầu tư mua bản quyền phần mềm dạy học, hướng dẫn, kiểm soát học sinh tự học. Theo thầy Trần Văn Huy - Trường THPT Phan Huy Chú (Đống Đa, Hà Nội), trên nền tảng app ôn luyện mà nhà trường đã mua từ nhiều năm trước nay tích hợp thêm tính năng của AI có thể giải quyết được nhiều vấn đề.
Ví dụ giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn có thể nhìn được khối lượng bài tập về nhà của tất cả các môn học mà học sinh phải làm trong một buổi để điều chỉnh, tránh quá tải cho học sinh. AI có thể giúp phân tích dữ liệu điểm của học sinh để giáo viên điều chỉnh cách dạy học, có kế hoạch hỗ trợ mỗi nhóm học sinh.
Tương tự, thầy Lưu Thuận Tuấn - giáo viên môn toán Trường THPT Bình Tân, TP.HCM - cũng sử dụng AI để chấm bài làm trắc nghiệm của học sinh: "AI không chỉ hỗ trợ sửa lỗi trong bài làm của học sinh mà thông qua kết quả bài làm của các em, giáo viên có thể điều chỉnh phương pháp giảng dạy cho phù hợp.
Một lớp học sẽ có học sinh giỏi và học sinh chưa giỏi. AI đã và đang giúp tôi tạo ra các trò chơi tương tác để những học sinh khó học toán có thể học tập vui vẻ hơn, dễ tiếp thu hơn".
Trong khi đó, thầy Phan Anh - giáo viên Trường THCS Trưng Vương (Hà Nội) - chia sẻ về cách làm theo hướng cá nhân hóa trong dạy học như sau: "Khi thả vào ứng dụng Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với các yêu cầu cần đạt cụ thể ở mỗi đơn vị kiến thức, ứng dụng có thể tạo sinh ra các bài hướng dẫn tự học, hệ thống bài tập, nội dung ôn luyện khác nhau phù hợp với mỗi đơn vị kiến thức hoặc với mỗi nhóm học sinh.
Ví dụ khi tôi muốn chú trọng năng lực nào của học sinh, tôi chọn thì ứng dụng sẽ tạo hệ thống bài tập tương ứng để kiểm tra, rèn luyện năng lực đó. Cũng với cách này tôi có thể tạo phiếu bài tập cho các nhóm học sinh khác nhau, tương ứng các đặc điểm mạnh, yếu của mỗi học sinh, nhóm học sinh".
Tuy vậy, theo cô Triệu Phạm Trà Mi - giáo viên môn ngữ văn Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa (TP.HCM), trong bối cảnh hiện nay việc ứng dụng công nghệ vào dạy học là cần thiết nhưng không phải là yếu tố quyết định tất cả. "Thời đại số đòi hỏi giáo viên kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp, phù hợp với từng nhóm học sinh và mục tiêu bài học", cô Mi nhấn mạnh.
Tại Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa, cô Mi thường tổ chức các tiết luyện nói ở thư viện thông minh. Mỗi học sinh ngồi trước một máy tính, còn cô giáo quản lý từ máy chủ trung tâm. Đây là hoạt động nhằm rèn luyện kỹ năng nói và sự tự tin trước đám đông.
Trước buổi học, từng nhóm sẽ chuẩn bị bài thuyết trình theo chủ đề. Khi vào tiết học, các nhóm phải gửi lên hệ thống bảng phân công nhiệm vụ cho từng thành viên để cô và các bạn theo dõi, phản biện.
Dựa vào đó cô Mi có thể đặt câu hỏi bất kỳ cho từng học sinh nhằm kiểm tra mức độ hiểu và năng lực cá nhân của các em. Cô cho biết đây là cách dạy học cá nhân hóa mà cô theo đuổi nhiều năm qua.
Nghệ thuật sư phạm từ giáo viên
Học sinh lớp 9A8 Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa, phường Sài Gòn, TP.HCM thuyết trình môn văn trước lớp và cô Triệu Phạm Trà Mi - Ảnh: NHƯ HÙNG
Theo cô Trà Mi, giáo viên cần dung hòa nhiều phương pháp giảng dạy khác nhau. "Trong lớp có học sinh nhút nhát, ngại phát biểu, ngại thuyết trình...Cái này thì tốt nhất là gặp để nói chuyện riêng chứ công nghệ rất khó can thiệp.
Có em chia sẻ với tôi rằng do em phát âm chưa chuẩn ở một số từ nên rất sợ bị bạn cười khi nói trước đám đông. Thế là tôi can thiệp bằng cách làm việc khéo với tập thể lớp. Sau đó thì tăng cường gọi em lên để trả lời những câu hỏi ngắn trước lớp.
Các câu trả lời của em hầu hết đều nhận được những tràng vỗ tay tán thưởng của cả lớp. Từ từ em học sinh ấy đã quên mất mình từng rất ngại thuyết trình" - cô Mi kể.
Ông Cao Đức Khoa (Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Du, phường Bến Thành, TP.HCM):
Hình thành thế hệ học sinh số
Mỗi học sinh ngày nay đều có thể học qua nền tảng trực tuyến, tương tác với trợ lý ảo, tra cứu thông tin chỉ trong vài giây. AI đang góp phần hình thành một thế hệ học sinh số. Những học sinh nhanh nhạy, thích khám phá, dễ tiếp cận tri thức nhưng cũng dễ bị cuốn vào "vòng xoáy" công nghệ nếu thiếu định hướng.
Học sinh thế hệ số học nhanh, tiếp nhận thông tin nhanh song cũng dễ lệ thuộc vào công cụ. Nhiều em quen dùng ứng dụng để tra cứu, giải bài tập, thậm chí viết lại đoạn văn mẫu mà không cần tư duy sáng tạo.
Khi AI có thể gợi ý bài viết, bài thuyết trình hay phân tích dữ liệu, ranh giới giữa "tự học" và "sao chép" trở nên mờ nhạt. Đây là thách thức mới cho cả học sinh và giáo viên trong việc giữ gìn sự trung thực học thuật.
Chân dung giáo viên thời công nghệ số - Kỳ 1: AI 'tràn' vào lớp học, giáo viên thay đổi
